Ολίγον προ της τελευτής αυτού ο Άγιος Σιλουανός όλως απροσδοκήτως είπεν εις εμέ: «Όταν θα είσθε πνευματικός, μη αρνείσθε να δέχεσθε τους ερχομένους προς υμάς». Κατ’ εκείνην την ώραν ησθανόμην εαυτόν εις το τέλος των φυσικών μου δυνάμεων, εξηντλημένος εκ του πυρετού, όστις υπό ελαφράν μορφήν κατεπόνει εμέ τους χρόνους εκείνους. Δεν εγνώριζον πόσος χρόνος απέμενεν εις εμέν να ζήσω, και ως εκ τούτου δεν έδωκα σημασίαν εις τους λόγους του Γέροντος. Εσκεπτόμην: Ο Γέρων δεν γνωρίζει πόσον άρρωστος είμαι. Όντως, ταχέως εξέλιπεν εκ της συνειδήσεως μου η υποθήκη αυτού.

Εμνήσθην αυτής τέσσαρα ή πέντε έτη αργότερον, ότε και πάλιν απροσδοκήτως προσεκλήθην υπό του ηγουμένου αρχιμανδρίτου Σεραφείμ να είμαι πνευματικός εν τη Μονή αυτού, του Αγίου Παύλου. Βεβαίως εξ υπακοής προς τον Γέροντα Σιλουανόν ουδεμίαν αντίρρησιν προέβαλον και είπον ότι θα έλθω προς αυτούς την καθωρισμένην ημέραν.

Ο λαχών εις εμέ ασκητικός αγών της πνευματικής πατρότητος ήλλαξε την ζωήν μου κατά ριζικόν τρόπον, ουχί όμως προς εμβάθυνσιν, αλλά προς απώλειαν της χάριτος. Η ακεραιότης της προγενεστέρας αναζητήσεως μου παρεβιάσθη. Το αδιάλειπτον της διαμονής εν τω «έσω ανθρώπω» εξησθένει λόγω της συγκεντρώσεως της προσοχής μου εις τους λόγους των προσερχομένων εις εμέ δι’ εξομολόγησιν. Εγνώριζον ότι εκεί, εντός, ήτο η αρχή, και εκεί το πέρας και η τελείωσις. Εντεύθεν η έξοδος και προς τα εκεί η επιστροφή. Άνευ εντατικής εκ της καρδίας προσευχής δια την εκζήτησιν παρά του Θεού λόγου και ευλογίας εν παντί καιρώ, η πνευματική διακονία θα είναι ματαία· άνευ της συνεχούς εξ ύψους νουθεσίας και η Εκκλησία εισέτι θα μετατραπή εις μίαν εκ των ημιτύφλων δυνάμεων του κόσμου τούτου, δια της συγκρούσεως των οποίων (δυνάμεων) εισάγεται η καταστροφή εις την ζωήν της οικουμένης.

Εις τί συνίσταται το έργον του πνευματικού; Εις την επιμελή εργασίαν εφ’ έκαστον άνθρωπον όπως βοηθήση αυτόν να εισέλθη εις τον χώρον της ειρήνης του Χριστού· να συνεργήση εις την εσωτερικήν αναγέννησιν και μεταμόρφωσιν των ανθρώπων δια της χάριτος του Αγίου Πνεύματος· να εμπνεύση ανδρείαν εις τους ολιγοψύχους ως προς τον αγώνα της ζωής κατά τας εντολάς του Κυρίου. Εν ενί λόγω, να συντελέση εις την πνευματικήν μόρφωσιν ενός εκάστου και πάντων.

Η «μόρφωσις» προέρχεται εκ της λέξεως μορφή. Είς Σέρβος επίσκοπος (ο Νικόλαος Βελιμίροβιτς) κατά θαυμαστόν τρόπον έγραφε περί του θέματος τούτου: «Τί είδους μορφή και Οποίου πλάθεται υπό των συγχρόνων σχολών; Ποία εξ αυτών γνωρίζει ότι ο άνθρωπος επλάσθη κατ’ εικόνα του ανάρχου Θεού»; Ούτος εφανερώθη επί της γης και απεκαλύφθη εις τον άνθρωπον· και ημείς νυν γνωρίζομεν ότι η αληθινή μόρφωσις έγκεται εις την αποκατάστασιν εν τοις απογόνοις του Αδάμ της εικόνος του Χριστού, ήτις ημαυρώθη εν τη πτώσει.

Ο πνευματικός εν τη διακονία αυτού ευρίσκεται εις την ανάγκην να προσεύχηται πάντοτε υπέρ των ανθρώπων, των εγγύς και των μακράν. Δια της προσευχής ταύτης βυθίζεται ούτος εις νέαν δι’ αυτόν ζωήν. Ευχόμενος υπέρ εκείνων, οίτινες ευρίσκονται εν απογνώσει εκ των ανυπερβλήτων δυσκολιών του αγώνος δια την επιβίωσιν, αισθάνεται ανησυχίαν και αγωνίαν δι’ αυτούς. Ευχόμενος υπέρ των ασθενών μετέχει εις τον ψυχικόν αυτών φόβον ενώπιον του θανάτου. Προσευχόμενος υπέρ των ευρισκομένων εν τω άδη των παθών, γεύεται ο ίδιος της καταστάσεως του άδου. Πάντα ταύτα βιοί εντός αυτού του ιδίου, ως ιδίαν βάσανον. Εν τη πραγματικότητι όμως δεν ανήκουν εις αυτόν τον ίδιον. Αυτός δέχεται μόνον και βαστάζει τα ασθενήματα των άλλων. Κατ’ αρχάς ο ίδιος δεν αντιλαμβάνεται τί συμβαίνει· τελεί εν απορία: Διατί εκ νέου και μάλιστα πλείον ή πρότερον προσβάλλεται υπό παθών, πολλά των οποίων δεν εγνώριζεν εις το παρελθόν; Βραδύτερον μόνον αναγνωρίζει ότι εισήλθεν εις τον αγώνα δια την ζωήν των άλλων· ότι η προσευχή αυτού έφθασε την πνευματικήν πραγματικότητα εκείνων, υπέρ των οποίων προσφέρεται αύτη εις τον Θεόν.

Περιβάλλεται ούτος υπό της πνοής του θανάτου, ήτις έπληξε το ανθρώπινον γένος. Και η προσωπική αυτού προσευχή και η λειτουργική λαμβάνουν κοσμικάς διαστάσεις. Ο αγών δια την ζωήν των εμπεπιστευμένων εις αυτόν υπό της Προνοίας του Υψίστου ενίοτε δεν διαρκεί επί μακρόν. Αρκούν ολίγοι λόγοι εκ της καρδίας προς τον Θεόν της αγάπης· υπάρχουν όμως περιπτώσεις και παρατεταμένης πάλης. Ο πνευματικός παραδίδων την ζωήν αυτού εις την διακονίαν ταύτην, ουδέ εαυτόν ζη εισέτι ως τελείως ελεύθερον εκ των παθών· εύχεται υπέρ των άλλων ως και υπέρ αυτού του ιδίου, διότι η ζωή αυτών εταυτίσθη μετά της ζωής αυτού. Μετανοεί υπέρ εαυτού και υπέρ των άλλων. Εκδυσωπεί υπέρ «του ελεηθήναι πάντας ημάς». Η μετάνοια αυτού αποβαίνει μετάνοια δι’ όλον τον κόσμον, δι’ όλους τους ανθρώπους. Εις την κίνησιν ταύτην του πνεύματος αυτού συνίσταται η εξομοίωσις προς τον Χριστόν, Όστις ήρεν επ’ Αυτού τας αμαρτίας του κόσμου. Η προσευχή αύτη είναι βαρεία – ουδέποτε βλέπει τις το ποθούμενον αποτέλεσμα. Ο κόσμος εν τω συνόλω αυτού απωθεί την προσευχήν ταύτην μετ’ αντιπαθείας.

Η προσευχή της μετανοίας είναι απεριγράπτως θαυμαστή δωρεά του Ουρανίου Πατρός προς ημάς: «Τότε διήνοιξεν αυτών τον νουν του συνιέναι τας γραφάς, και [//241] είπεν αυτοίς ότι ούτω γέγραπται και ούτως έδει παθείν τον Χριστόν και αναστήναι εκ νεκρών τη τρίτη ημέρα και κηρυχθήναι επί τω Ονόματι Αυτού μετάνοιαν και άφεσιν αμαρτιών εις πάντα τα έθνη …» (Λουκ. 24,45-47).