Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Βιβλία, Διωγμοί, Ιστορία και Ιεραποστολή

Δ. Κατακόμβες

Η παγιωμένη άποψη ότι οι χριστιανοί, κατά την περίοδο των διωγμών, τελούσαν κρυφά τη θεία λειτουργία στις κατακόμβες, επίσης αμφισβητείται σήμερα. Όμως, ήδη από το 1969, ο προσεκτικός ερευνητής π. Κωνσταντίνος Καλλίνικος έγραφε:

«Η λατρευτική αφ’ ετέρου χρήσις των κατακομβών είναι ομοίως αναμφισβήτητος· και τεκμήρια τούτου τηλαυγέστατα πρόκεινται αι αγιογραφίαι, οι παντοειδείς συμβολισμοί, οι αρχιερατικοί θρόνοι, τα πρωτόγονα βαπτιστήρια, αι λυχνίαι και τα λοιπά σκεύη τα εν αυτοίς ευρεθέντα, διά τα οποία δικαίως αι κατακόμβαι θεωρούνται ου μόνον ως το σπουδαιότατον και ζωντανώτατον χριστιανικόν μουσείον, το την ζωήν της ηρωικής παλαισάσης Εκκλησίας διαγράφον προ των οφθαλμών μας εξόχως εναργή, αλλά και ως το πρώτον καλλιτεχνικόν κέντρον, υπό τους αμαυρούς θόλους του οποίου τα πρώτα δοκίμια και αι απαρχαί των εκκλησιαστικών τεχνών εκαλλιεργήθησαν» (π. Κ. Καλλινίκου, Ο χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ, σελ. 24-25).

Και προσθέτει: «Ο Προυδέντιος άλλως και ο Αυγουστίνος είναι σαφείς. Ο πρώτος περιγράφει, κατά τον 4^ον αιώνα, το εν ταις κατακόμβαις της Ρώμης κοιμητήριον του αγίου Ιππολύτου, και λέγει: “Εις τοιούτον τόπον κείται το λείψανον του αγίου Ιππολύτου, παρά το θυσιαστήριον του Θεού· εις τρόπον ώστε αυτή αύτη η τράπεζα, εξ ής διανέμεται ο Άρτος της ζωής, τυγχάνει και ο πιστός φύλαξ του μαρτυρικού σώματος· και αυτή η πλαξ, υφ’ ήν φυλάσσονται τα οστά αυτού διά την αιώνιον κρίσν, τρέφει συγχρόνως δι’ αγίας τροφής τους Ρωμαίους”. Ο δεύτερος μας πληροφορεί, ότι επί του τόπου, ένθα ο άγιος Κυπριανός εν Καρχηδόνι εμαρτύρησε, “τράπεζα τω Θεώ κατεσκευάσθη και τράπεζα του Κυπριανού καλείται… διότι ούτος διά της εαυτού θυσίας την τράπεζαν ταύτην ηυτρέπισε”.

Διά τον λόγον λοιπόν τούτον του μετά των μαρτυρικών τάφων συνδυασμού της αγίας Τραπέζης εν τοις χρόνοις των διωγμών, ο λίθος αντικατέστησε το ξύλον, ίνα και νέων συμβολισμών αφορμή γίνη παρά τοις αλληγορισταίς… Η δε συγκινητικωτάτη συνήθεια της συσχετίσεως των διά του εαυτών αίματος πηξάντων τα εκκλησιαστικά θεμέλια μετά του εσαεί Μελιζομένου και μηδέποτε Διαιρουμένου Αρχηγού των, εξηκολούθησεν εν τοις Ορθοδόξοις ναοίς, εξακολουθεί και θα εξακολουθή εις τους αιώνας, μηδαμιάς αγίας Τραπέζης καθαγιαζομένης, άνευ της υπ’ αυτήν αποθέσεως ή ενθέσεως μαρτυρικών λειψάνων» (ό.π., σελ. 120-121).