Αποκαλύφθηκε χαμένος Χριστιανικός Ναός του 4^ου αι. στα Υψίπεδα του Γκολάν

Αρχαιολόγοι πιστεύουν πως χτίσθηκε προς τιμήν ενός θαύματος του Ιησού

Πηγή : https://www.ancient-origins.net

Η τοποθεσία της ανασκαφής στην Πανειάδα, γνωστή ως Καισάρεια Φιλίππου, που οι ειδικοί τώρα πιστεύουν πως είναι πολύ πιθανό να είναι ο τόπος ενός θαύματος του Ιησού.  (Banias Excavations Team – Ομάδα Ανασκαφών Πανειάδος)

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως έχουν αποκαλύψει ένα παλαιό, χαμένο Χριστιανικό Ναό στα υψίπεδα του Γκολάν. Τον εντόπισαν στην αρχαία πόλη Πανειάς (Banias), που ήταν γνωστή ως Καισάρεια Φίλιππου την εποχή του Ιησού Χριστού. Πιστεύεται πως είναι η τοποθεσία ενός από τα πιο διάσημα θαύματα του Ιησού στην Αγία Γραφή - αυτό της θεραπείας της «αιμορροούσης γυναικός». Σύμφωνα με τα Ευαγγέλια [Ματθ. 9:20-22, Μάρκ. 5:25-34, Λουκ. 8:43-48], η γυναίκα αιμορραγούσε επί δώδεκα χρόνια και κανείς δεν μπορούσε να την βοηθήσει. Εξ αιτίας της αιμορραγίας της, μάλλον θα την θεωρούσαν μολυσμένη και ακάθαρτη και, κατά συνέπεια, θα την είχαν εξοστρακίσει. Μέσα στην απελπισία της, άγγιξε «το κράσπεδο» του μανδύα του Ιησού όταν Εκείνος περνούσε από εκεί, ελπίζοντας σε ένα θαύμα. Και όντως εκ θαύματος θεραπεύτηκε και η αιμορραγία σταμάτησε. Έτσι, η τοποθεσία αυτή σηματοδοτεί τον τόπο όπου πραγματοποιήθηκε ένα γεγονός-κλειδί του πρώιμου Χριστιανισμού.

Ο τόπος λατρείας του πρώιμου Χριστιανισμού βρέθηκε στο τμήμα του Γκολάν που διοικείται από το Ισραήλ - στο οποίο όμως η διεθνής κοινότητα δεν αναγνωρίζει την κυριαρχία στην περιοχή. Ισραηλινοί εμπειρογνώμονες έκαναν ανασκαφές στην αρχαία πόλη Πανειάς όταν ανακάλυψαν τον Ναό της πρώιμης περιόδου: χρονολογείται από τον 4ο αιώνα μ.Χ. και είχε χτισθεί πάνω από έναν αρχαίο ναό αφιερωμένο στον Πάνα, τον έλληνα θεό των βοσκών, του σεξ και της φύσης.

Ανακάλυψη παλαιοχριστιανικής εκκλησίας στην Πανειάδα (Banias)

Ο κατεστραμμένος χριστιανικός χώρος λατρείας βρέθηκε κάτω από ένα αρχαίο μονοπάτι. Βρέθηκε δίπλα στο στόμα μιας σπηλιάς που κάποτε περιείχε πηγή. Η επικεφαλής της ανασκαφής, καθηγήτρια Adi Erlich του Πανεπιστημίου της Χάιφα, είπε στην Aleteia ότι: «Η τοποθεσία της ανασκαφής είναι μοναδική, καθώς συνδυάζει ένα γκρεμό, ένα σπήλαιο, πηγές και ένα πλάτωμα, που σχηματίσθηκε στους αρχαίους χρόνους από την κατάρρευση ενός τμήματος του γκρεμού πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός του Πάνα.»

Ανακαλύφθηκε επίσης ένας βωμός με επιγραφή, αφιερωμένος στον Πάνα. Μια ελληνική επιγραφή που βρέθηκε κοντά στην κορυφή αναφέρει ότι μόνο εκείνοι που «είχαν πάρει τον όρκο» είχαν τη δυνατότητα να προχωρήσουν από εκεί.

Κάποια στιγμή οι Χριστιανοί ανέλαβαν την τοποθεσία, και ήδη τον 4^ο αιώνα μ.Χ. είχε γίνει κέντρο του Χριστιανισμού και μάλιστα είχε ακόμη και τον δικό του επίσκοπο το 320 μ.Χ. Η καθηγήτρια Ερλίχ είπε στην Aleteia πως «η αρχική αρχιτεκτονική δομή του ρωμαϊκού ναού εκχριστιανίστηκε και μετατράπηκε σε εκκλησία». Βρέθηκε και ένας αριθμός χριστιανικών ευρημάτων, συμπεριλαμβανομένου ενός πέτρινου σταυρού του 5ου αιώνα μ.Χ. που έφερε σκαλισμένα γκράφιτι πάνω του, πιθανώς χαραγμένα από προσκυνητές.

Βίντεο:   https://youtu.be/uOSZmLxXpdc

Άγαλμα αναμνηστικό του θαύματος του Ιησού θρυμματίσθηκε – τα θραύσματα φυλάχθηκαν από πιστούς, σαν να ήταν τεμάχια ιερού λειψάνου

Το θαύμα του Ιησού που θεράπευσε την αιμορροούσα γυναίκα αναφέρεται στα Ευαγγέλια του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά. Η Εφημερίδα Daily Mail αναφέρει σε άρθρο πως ο Ευσέβιος, ένας σημαντικός ιστορικός της Εκκλησίας: «είχε γράψει πως μόλις θεραπεύτηκε η αιμορροούσα γυναίκα, η ίδια έστησε ένα άγαλμα σε ανάμνηση του θαύματος, μέσα σε μια εκκλησία κοντά στις πηγές στην Καισάρεια Φίλιππου» (*σημ. ΟΟΔΕ: Το κείμενο του Ευσέβιου στο τέλος του άρθρου). Σύμφωνα με διάφορες πηγές, το άγαλμα διασπάστηκε αργότερα σε πολλά κομμάτια, από Χριστιανούς που τα φύλαγαν με δέος ως ιερά λείψανα.

Η Erlich αναφέρεται μέσα στο Daily Mail, δηλώνοντας πως «εμείς προτείνουμε πως η εκκλησία που αποκαλύφθηκε από εμάς μπορεί να ήταν όντως η εκκλησία που σχετίζεται με το θαύμα». Πιστεύει πως η μικρή εκκλησία που βρίσκεται επάνω στον αρχαίο ναό είναι ο καλύτερος υποψήφιος για την τοποθεσία του θαύματος της αιμορροούσας γυναίκας, επειδή πιθανότατα ήταν ένα αναμνηστικό παρεκκλήσι. Ωστόσο, μια άλλη, μεγαλύτερη εκκλησία βρέθηκε σε κοντινή απόσταση, πριν από περίπου 30 χρόνια.

Γιατί εγκαταλείφθηκε η χαμένη πόλη της Πανειάδας;

Η ανακάλυψη βοηθά τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα την ιστορία της Πανειάδας, που μάλλον πήρε το όνομά της από τον αρχαίο θεό Παν. Κανείς δεν είναι απολύτως βέβαιος για ποια αιτία εγκαταλείφθηκε. Η Daily Mail αναφέρει την Erlich, που λέει πως «η πρώτη φάση της εκκλησίας επλήγη από σεισμό, με το μισό κτίσμα να βυθίστηκε κατά ένα μέτρο περίπου». Παρ’ όλα αυτά, συνέχισε να χρησιμοποιείται για πολλούς αιώνες, αλλά εγκαταλείφθηκε τον Πρώιμο Μεσαίωνα. Αυτό σχετίζεται πιθανώς με την αραβική απέλαση των Βυζαντινών από την περιοχή, μετά από τη Μάχη του Γιαρμούκ (636 μ.Χ.), την επακόλουθη παρακμή του Χριστιανισμού και την ανάπτυξη του Ισλάμ.

Οι ανασκαφές στην αρχαία πόλη έχουν ολοκληρωθεί. Η Aleteia αναφέρει τον Δρα Iosi Bordowicz, της "Αρχής για τη Φύση και τα Πάρκα του Ισραήλ", πως «τα ευρήματα θα διατηρηθούν και θα γίνουν προσβάσιμα για μελλοντικούς προσκυνητές». Ελπίζουν επίσης η εκκλησία, που βρίσκεται κοντά σε έναν φημισμένο καταρράκτη και σε πολλούς άλλους αρχαιολογικούς χώρους, να γίνει και τουριστικός προορισμός.

Ιερές κόγχες διατηρούσαν αγάλματα του έλληνα θεού Παν.  Ευγενική προσφορά της: Pictorial Library of Bible Lands.

Άγαλμα του Παν στην τοποθεσία

Αυτός είναι ο ναός του Πανὀς, που βρίσκεται στο Όρος Ερμών στο Ισραήλ. Φέρει και το όνομα «Πύλη της Κολάσεως», θυμίζοντας τον λόγο του Κυρίου πως «και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής», αφού το δαιμονικό ιερό εκτοπίσθηκε από Χριστιανικό Ναό. Είναι επίσης και η τοποθεσία της ομολογίας του Πέτρου:

Ματθ.16:13: «Ελθών δε ο Ιησούς εις τα μέρη Καισαρείας της Φιλίππου ηρώτα τους μαθητάς αυτού λέγων· τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι τον υιόν του ανθρώπου;» […]  Ματθ. 16,18: «καγώ δε σοι λέγω ότι συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την εκκλησίαν, και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής.»

Η καθηγήτρια  Adi Erlich ήταν αρχηγός της ανασκαφής και εδώ την βλέπουμε δίπλα σε ένα βωμό αφιερωμένο στον Πάνα.  Το εύρημα αυτό υποδηλώνει πως η τοποθεσία χρησιμοποιείτο για λόγους θρησκευτικούς, πριν από την έλευση του Χριστιανισμού (Banias Excavations Team)

Καισάρεια Φιλίππου: Από τον "θεό" Παν στον Θεάνθρωπο

Πηγή: https://waynestiles.com/caesarea-philippi-banias

Στην Καισάρεια του Φιλίππου (Πανειάδα) είναι οι πηγές του Ιορδάνη Ποταμού – το σπήλαιο του Πανός στο βάθος. Πηγή φωτογραφίας: Pictorial Library of Bible Lands.

Σε ένα τόπο όπου το νερό είναι ζωή, δεν είναι περίεργο που μια από τις σημαντικότερες πηγές νερού θα μπορούσε να γίνει πρωταρχικός τόπος λατρείας. Δυστυχώς, ο θεός που λατρεύτηκε στην Πανειάδα δεν ήταν ο Θεός του Ισραήλ.

Τα ρέοντα νερά και οι κοντινοί καταρράκτες προσφέρουν μερικά από τα πιο ευχάριστα και φιλόξενα περιβάλλοντα για περιηγήσεις, διακοπές και οικογενειακές εκδρομές. Τι υπέροχη περιοχή!

Αλλά αυτός δεν είναι ο λόγος που ο Ιησούς ήρθε εδώ.

Ο "θεός" Παν λατρευόταν στην Πανειάδα

Τα χιόνια που λιώνουν στην κορυφή του Όρους Ερμών εμποτίζουν το έδαφος και εμφανίζονται στην βάση του βουνού. Από τις εκβολές μιας μεγάλης σπηλιάς βγαίνει κελαρυστά μια κρύα, καθαρή φλέβα νερού που βοηθά στη διαμόρφωση των πηγών του ποταμού Ιορδάνη. Ο Ιώσηπος αναφέρεται στα νερά που ρέουν εδώ ως «το κεφαλόβρυσο του Ιορδάνη».

Η αρχαιολογία έχει αποκαλύψει ένα υπαίθριο ιερό, πάνω από την σπηλιά από την οποία ρέει το νερό. Κόγχες που εξακολουθούν να είναι ορατές στο πλάι του γκρεμού κρατούσαν αγάλματα του έλληνα θεού Πάνα - του μυθικού μισού ανθρώπου-μισού τράγου που έπαιζε ένα μουσικό πνευστό, την σύριγγα. Την λέξη «πανικός» την έχουμε πάρει από αυτόν τον τρομακτικό θεό, και δεν είναι περίεργο γιατί! Ο Παν, ο οποίος είχε μια ακόρεστη δίψα για σαρκική απόλαυση, κάποτε κυνηγούσε μια νύμφη ονόματι Σύριγξ, εκείνη όμως για να τον αποφύγει μετέτρεψε τον εαυτόν της σε συστάδα καλαμιών (σύμφωνα με τον μύθο). Έτσι ο Παν έφτιαξε ένα φλάουτο από τα καλάμια, το οποίο πήρε το όνομα «σύριγγα».

Δύο ονόματα, ένας τόπος

Η τοποθεσία έχει εντοπισθεί μέσα στην Αγία Γραφή με διάφορα ονόματα:

Βααλ-γάδ  (Ιησ.Ναυή 11:17; 12:7; 13:5)

·         17 από όρους Χελχά και ό προσαναβαίνει εις Σηείρ και έως Βααλγάδ και τα πεδία τού Λιβάνου υπό το όρος το Αερμών και πάντας τους βασιλείς αυτών έλαβε και ανείλε και απέκτεινε.

·         7 Και ούτοι οι βασιλείς τών Αμορραίων, ους ανείλεν Ιησούς και υιοί Ισραήλ εν τω πέραν τού Ιορδάνου παρά θάλασσαν Βααλγάδ εν τω πεδίω τού Λιβάνου και έως όρους τού Χελχά αναβαινόντων εις Σηείρ

·         5 και πάσαν την γην Γαβλί Φυλιστιείμ· και πάντα τον Λίβανον από ανατολών ηλίου, από Γαλγάλ υπό το όρος το Αερμών έως τής εισόδου Εμάθ

Αερμών (Κριτές 3:3)

·         3 τας πέντε σατραπείας τών αλλοφύλων και πάντα τον Χαναναίον και τον Σιδώνιον και τον Ευαίον τον κατοικούντα τον Λίβανον από τού όρους τού Αερμών έως Λαβωεμάθ. 

Καισάρεια Φιλίππου (Ματθ.16:13)

·         13 Ελθών δε ο Ιησούς εις τα μέρη Καισαρείας του Φιλίππου ηρώτα τους μαθητάς αυτού λέγων· τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι τον υιόν τού ανθρώπου;

Σήμερα ο τόπος αυτός είναι γνωστός με δύο ονόματα, για δύο λόγους:

·       Banias (Πανειάς) – Επειδή στην αραβική γλώσσα δεν υπάρχει αντίστοιχο για το γράμμα «Π», το όνομα «Πανειάς» (για τον θεό Πάνα) έχει πάρει την μορφή του «Β» προφερόμενο ως «μπ», εξ ου και  «Banias» (προφέρεται Μπανειάς) – το όνομα που υπάρχει σήμερα.

·       Καισάρεια Φιλίππου – Το 197 π.Χ., ο Αντίοχος Γ’ ανέτρεψε τους Αιγυπτίους στην Πανειάδα και έκανε τόπο για τον Αντίοχο Δ’ για να διώκει τους Εβραίους.  Ακολούθησε η Επανάσταση των Μακαββαίων. Έχοντας λάβει την περιοχή από τον Αύγουστο Καίσαρα το 20 π.Χ., ο Ηρώδης ο Μέγας έκτισε εκεί ένα ναό από λευκό μάρμαρο προς τιμήν του Καίσαρα. Δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, ο γιος του Ηρώδη Φίλιππος κληρονόμησε τον τόπο και τον ονόμασε Καισάρεια. Αλλά για να το διακρίνει από το λιμάνι του Ηρώδη στα παράλια με το ίδιο όνομα, ο Φίλιππος πρόσθεσε το δικό του όνομα στον τόπο - Καισάρεια Φίλιππου. Οι Σταυροφόροι χρησιμοποίησαν την τοποθεσία - μαζί με το πλεονέκτημα ύψους του κοντινού Φρουρίου του Νιμρώδ - ως φυλάκιο για να αντιμετωπίσουν τον Σουλτάνο της Δαμασκού. Αργότερα, οι Σταυροφόροι συμβιβάσθηκαν με τους Μουσουλμάνους και διαίρεσαν τη χρήση των κοντινών εύφορων πεδιάδων.

Ο Θεάνθρωπος κάνει μία ερώτηση κοντά στην Καισάρεια Φιλίππου

Ο Ιησούς έφερε τους δώδεκα μαθητές Του μέχρι την ειδωλολατρική περιοχή της Πανειάδας (Καισάρειας Φιλίππου) και εκεί τους έκανε την εξής ερώτηση: 

«13 Ελθών δε ο Ιησούς εις τα μέρη Καισαρείας της Φιλίππου ηρώτα τους μαθητάς αυτού λέγων· τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι τον υιόν του ανθρώπου; 14 οι δε είπον· οι μεν Ιωάννην τον βαπτιστήν, άλλοι δε Ηλίαν, έτεροι δε Ιερεμίαν ή ένα των προφητών. 15 λέγει αυτοίς· υμείς δε τίνα με λέγεται είναι; 16 αποκριθείς δε Σίμων Πέτρος είπε· συ ει ο Χριστός ο υιος του Θεού του ζώντος. 17 και αποκριθείς ο Ιησούς είπεν αυτώ· μακάριος ει, Σίμων Βαριωνά, ότι σάρξ και αίμα ουκ απεκάλυψέ σοι, αλλ’ ο πατήρ μου ο εν τοις ουρανοίς. 18 καγώ δε σοι λέγω ότι συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την εκκλησίαν, και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής.  (Ματθ.16:13)

(Αυτό μπορεί να ιδωθεί ΚΑΙ σαν μια κυριολεκτική εκπλήρωση του λόγου, αφού η συγκεκριμένη «πύλη του Άδη» – το σπήλαιο του Πανὀς– «εκτοπίσθηκε» παραδειγματικά από μια μεταγενέστερη Χριστιανική εκκλησία).

«27 Και εξήλθεν ο Ιησούς και οι μαθηταί αυτού εις τας κώμας Καισαρείας της Φιλίππου· και εν τη οδώ επηρώτα τους μαθητάς αυτού λέγων αυτοίς· τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι; 28 οι δε απεκρίθησαν Ιωάννην τον βαπτιστήν, και άλλοι Ηλίαν, άλλοι δε ένα των προφητών. 29 και αυτός λέγει αυτοίς· υμείς δε τίνα με λέγετε είναι; αποκριθείς δε ο Πέτρος λέγει αυτώ· συ ει ο Χριστός». (Μαρκ.8:27)

Οι καταρράκτες στην Πανειάδα (Φωτό από την Pictorial Library of Bible Lands)

Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται οι καταρράκτες της Πανειάδας, με την υπέροχη φυσική ομορφιά.  Είναι πιθανό, οι υιοί του Κορέ να είχαν αυτούς τους καταρράκτες υπ’ όψιν τους όταν με τον Ψαλμό 41 εκδήλωναν την πίστη τους στον Θεό, παρά τους αντιπάλους που τους περιστοίχιζαν:

«Εις το τέλος· εις σύνεσιν τοις υιοίς Κορέ.

2 Ον τρόπον επιποθεί η έλαφος επί τας πηγάς των υδάτων, ούτως επιποθεί η ψυχή μου προς σε, ο Θεός. 3 εδίψησεν η ψυχή μου προς τον Θεόν τον ζώντα· πότε ήξω και οφθήσομαι τω προσώπω του Θεού; 4 εγενήθη τα δάκρυά μου εμοί άρτος ημέρας και νυκτός εν τω λέγεσθαί μοι καθ’ εκάστην ημέραν· πού εστιν ο Θεός σου; 5 ταύτα εμνήσθην και εξέχεα επ’ εμέ την ψυχήν μου, ότι διελεύσομαι εν τόπω σκηνής θαυμαστής έως του οίκου του Θεού εν φωνή αγαλλιάσεως και εξομολογήσεως ήχου εορτάζοντος. 6 ινατί περίλυπος ει, η ψυχή μου, και ινατί συνταράσσεις με; έλπισον επί τον Θεόν, ότι εξομολογήσομαι αυτώ· σωτήριον του προσώπου μου και ο Θεός μου. 7 προς εμαυτόν η ψυχή μου εταράχθη· διά τούτο μνησθήσομαί σου εκ γης Ιορδάνου και Ερμωνιείμ, από όρους μικρού. 8 Άβυσσος άβυσσον επικαλείται εις φωνήν των καταρρακτών σου, πάντες οι μετεωρισμοί σου και τα κύματά σου επ’ εμέ διήλθον. 9 Ημέρας εντελείται Κύριος το έλεος αυτού, και νυκτός ωδή αυτώ παρ’ εμοί, προσευχή τω Θεώ της ζωής μου. 10 Ερώ τω Θεώ· αντιλήπτωρ μου ει· διατί μου επελάθου; και ινατί σκυθρωπάζων πορεύομαι εν τω εκθλίβειν τον εχθρόν μου; 11 εν τω καταθλάσθαι τα οστά μου ωνείδιζόν με οι εχθροί μου, εν τω λέγειν αυτούς μοι καθ’ εκάστην ημέραν· Πού εστιν ο Θεός σου; 12 ινατί περίλυπος ει, η ψυχή μου; και ινατί συνταράσσεις με; Έλπισον επί τον Θεόν, ότι εξομολογήσομαι αυτώ· σωτήριον του προσώπου μου και ο Θεός μου.»

Βυζαντινή Εκκλησία που Χτίσθηκε Πάνω από Ναό του Πανός βρέθηκε στο Ισραήλ

Πηγή:  https://www.haaretz.com

Η εκκλησία είχε χτισθεί πάνω από ένα Ρωμαϊκό ναό στην Πανειάδα – κέντρο λατρείας που αναφέρεται στα Ευαγγέλια – το οποίο σήμερα είναι ένας δημοφιλής Ισραηλινός προορισμός διατηρητέου περιβάλλοντος.

Η τοποθεσία της εκκλησίας που πρόσφατα ανακαλύφθηκε στο φυσικό καταφύγιο στα Υψίπεδα του Γκολάν. Φωτογραφία: Israel Nature & Parks Authority/ Banias archaeological team

Μια εντυπωσιακή εκκλησία από την Βυζαντινή εποχή ανακαλύφθηκε στο φυσικό καταφύγιο Hermon Stream (Χείμαρρος Αερμών), γνωστότερο ως Μπανειάς, στα βορινά Υψίπεδα του Γκολάν.

Τα ευρήματα από την εκκλησία, που χρονολογούνται γύρω στο 400 μ.Χ., περιλαμβάνουν ένα ψηφιδωτό δάπεδο διακοσμημένο με σταυρούς και ένα μεγάλο λαξευτό βράχο με χαραγμένους σταυρούς, οι οποίοι μπορεί να είχαν χαραχθεί από τους προσκυνητές που επισκέφτηκαν την εκκλησία. Η εκκλησία χτίστηκε πάνω από ένα παλαιότερο ρωμαϊκό ναό αφιερωμένο στον θεό Πάνα (από όπου προέρχεται το όνομα Μπανειάς).

Η καθηγήτρια Adi Erlich του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Zinman στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα, σε συνεργασία με τον Ron Lavi, ήταν η υπεύθυνη για την αρχαιολογική ανασκαφή. Η εκκλησία ήταν κομμάτι «αυτού που εμείς ονομάζουμε συνέχιση ιερότητας - μετατρέποντας μια (ιερή) τοποθεσία μιας θρησκείας σε μια άλλη θρησκεία», είπε στην Haaretz. «Το γνωρίζουμε αυτό από την ανθρώπινη ιστορία σε όλο τον κόσμο, και επίσης στο Ισραήλ, για παράδειγμα στο Όρος του Ναού στα Ιεροσόλυμα. Όταν ο Χριστιανισμός αυξήθηκε, δεν αναζητούσε νέα τοποθεσία - μετέτρεπε έναν ειδωλολατρικό χώρο σε Χριστιανικό», δήλωσε η Erlich.

Το μωσαϊκό δάπεδο  με σταυρούς της πρόσφατα ανακαλυφθείσης Βυζαντινής εκκλησίας στο Μπανειάς. Φωτογραφία: Yaniv Cohen/ Nature and Parks Authority

Το ψηφιδωτό δάπεδο φανερώνει το πώς είχε προσαρμοστεί η ειδωλολατρική αρχιτεκτονική στις χριστιανικές ανάγκες. «Οι εκκλησίες βλέπουν πάντα ανατολικά και αυτό το κτίριο βλέπει από βορρά προς νότο. Φρόντισαν ώστε μια από τις Ρωμαϊκές τελετουργικές κόγχες να μετατραπεί, ώστε να γίνει το ιερό επίκεντρο της αγιότητας της εκκλησίας (σημ. μτφρ.: «τα Άγια των Αγίων» των Χριστιανικών Ναὠν). Έκαναν προσαρμογές», είπε.

«Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως η εκκλησία υπέστη ζημιές από σεισμό τον έβδομο αιώνα, αλλά συνέχισε να χρησιμοποιείται για χριστιανική τελετουργία ακόμη και αργότερα», λέει η Erlich. Ο μεγάλος βράχος στην είσοδο φέρει σταυρούς και φαίνεται πως οι προσκυνητές άφηναν «γκράφιτι: «Μπορούμε να το εξηγήσουμε αυτό, ως ένα τόπο που έρχεται κανείς, και που χαράζει ένα σταυρό ως μέρος της βιωμένης λατρείας. Είναι πολύ σπάνιο - μια πέτρα με τόσους σταυρούς», είπε.

Ο ναός του Πανὀς και η νεο-ανακαλυφθείσα εκκλησία βρίσκονται σε μια περιοχή που περιλαμβάνει ένα γκρεμό, ένα σπήλαιο, πηγές, και βραγιές από την αρχαιότητα - που δημιουργήθηκαν από την κατάρρευση ενός τμήματος του γκρεμού - με τους ναούς που ήσαν χτισμένοι στην κορυφή του.

«Κατά την ελληνιστική περίοδο, τον τρίτο αιώνα π.Χ., ξεκίνησε η λατρεία του θεού Πάνα δίπλα στο σπήλαιο και την πηγή. Αυτή είναι και η πηγή του ονόματος της αρχαίας πόλης Πανειάς, η οποία αργότερα αλλάχθηκε σε Μπανειάς. Ο Βασιλιάς Ηρώδης έχτισε ένα ναό αφιερωμένο στον Αύγουστο Καίσαρα στην περιοχή αυτή, στα τέλη του πρώτου αιώνα π.Χ. Ο γιος του Φίλιππος ίδρυσε την Καισάρεια Φίλιππου στην περιοχή, στις αρχές του πρώτου αιώνα μ.Χ.», δήλωσε η Erlich. «Καθ' όλη την Ρωμαϊκή περίοδο, η πόλη ήταν ένα σημαντικό λατρευτικό κέντρο για τους θεούς Παν και Ζεύς.»

Η πόλη μαράζωσε μετά από τον 7ο αιώνα μ.Χ., αλλά συνέχισε να υπάρχει καθ' όλη την διάρκεια της Ιστορίας. Ήταν μια πυκνοκατοικημένη πόλη κατά την περίοδο των Μαμελούκων τον 13ο αιώνα.

Ο λαξεμένος βράχος με τους χαραγμένους σταυρούς, πιθανώς χαραγμένους  από πρώιμους προσκυνητές που επισκέπτονταν την εκκλησία, η οποία χρονολογείται γύρω στο 400 μ.Χ. Φωτογραφία: Yaniv Cohen/ Parks and Nature Authority

Η Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ βρήκε τα ερείπια μιας άλλης εκκλησίας στον χώρο την δεκαετία του 1990. Αυτή η εκκλησία χρονολογείται επίσης από τη βυζαντινή εποχή, περίπου 200 μέτρα από την πρόσφατα ανακαλυφθείσα» (** Σημ.ΟΟΔΕ: σκίτσο της ευρύτερης τοποθεσίας και τα εκεί ευρήματα, στο τέλος του άρθρου). Σύμφωνα με τα Ευαγγέλια, ο Ιησούς συναντήθηκε με τους κοντινότερους μαθητές Του εδώ κοντά, επίσης εδώ είναι το μέρος που ο Πέτρος τον ομολόγησε ως Μεσσία. Η Erlich λέει πως είναι πιθανόν η πρόσφατα ανασκαμμένη εκκλησία να ήταν εκεί που ήταν τοποθετημένο το άγαλμα. Επίσης, μια Χριστιανική παράδοση αποδίδει στην τοποθεσία στο θαύμα του Ιησού που θεράπευσε μια άρρωστη γυναίκα από την πόλη.

Η Μπανειάς είναι πιο γνωστή στους Ισραηλινούς ως ένας υπέροχος φυσικός τόπος με ρέματα και καταρράκτες, πάντως πριν από την κρίση του κορωνοϊού, εκατοντάδες χιλιάδες χριστιανοί προσκυνητές απ’ όλο τον κόσμο την επισκέπτονταν κάθε χρόνο λόγω της θρησκευτικής της σημασίας.

Ο Δρ Yossi Bordovich, επικεφαλής του τμήματος Κληρονομιάς της Parks and Nature Authority (Αρχής Πάρκων και Φύσης), δήλωσε πως οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή του αρχαίου ναού αφιερωμένου στην θεότητα Παν, που πιθανόν να κατασκευάστηκε στην δεκαετία προ του 20 π.Χ.  Τμήμα του είχε ανασκαφεί σε προηγούμενες ανασκαφές, ενώ οι νέες ανασκαφές είχαν σκοπό να φανερώσουν τον υπόλοιπο ναό μπροστά από το σπήλαιο, για συντήρηση και για την ανάπτυξη του τουρισμού.

Ο Ofer Shinar, διευθυντής του φυσικού καταφυγίου Banias, δήλωσε πως το αποκορύφωμα του αποικισμού στην περιοχή ήταν κατά την Ρωμαϊκή περίοδο. Τότε ήταν και πιο δημοφιλές ως κέντρο θρησκευτικών τελετών: η τοποθεσία είχε πολλούς ναούς, αν και η κύρια θρησκευτική λατρεία εστιαζόταν γύρω από τον Παν.  Τότε ήταν και η περίοδος που χτίσθηκε εκεί το παλάτι του Βασιλιά Αγρίππα Β’. Το πιο σημαντικό στάδιο για την Μπανειάς ήρθε όταν χτίσθηκε η Ελληνιστική πόλη της Καισάρειας Φίλιππου, η οποία πήρε το όνομά της από τον Φίλιππο Β', τον γιο του Ηρώδη. Ο Ηρώδης διαίρεσε το βασίλειό του μεταξύ των τριών γιων του, και ο Φίλιππος πήρε την περιοχή που περιλάμβανε την Μπανειάς, εξηγεί ο Shinar.

Το μεγαλύτερο μέρος της Ρωμαϊκής πόλης δεν έχει ανασκαφεί ακόμη. Οι δύο σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι που εκτίθενται σήμερα στους επισκέπτες είναι ο χώρος των ναών στην κορυφή, κοντά στο μεγάλο σπήλαιο, και το παλάτι του Αγρίππα - εγγονού του Ηρώδη – ο οποίος έκανε εντυπωσιακές προσθήκες στην πόλη. Η τοποθεσία περιέχει και ένα φρούριο από τον Μεσαίωνα.

Ακολουθούν διάφορα στοιχεία που αναφέρονται στην Καισάρεια Φιλίππου, ερανισμένα από διάφορες πηγές του Διαδικτύου:

* Το κείμενο του ιστορικού Ευσέβιου που αναφέρεται στην Πανειάδα/Καισάρεια Φιλίππου και στο περιστατικό της αιμορροούσης γυναίκας. 

Πηγή: Από εδώ.

Επί τής Φιλίππου Καισαρείας, ην Πανεάδα Φοίνικες προσαγορεύουσιν, φασί παρά ταις αυτόθι δεικνυμέναις εν ταις υπωρείαις τού καλουμένου Πανείου όρους πηγαίς, εξ ων και τον Ιορδάνην προχείσθαι, κατά τινα εορτής ημέραν σφάγιόν τι καταβάλλεσθαι και τούτο τη τού δαίμονος δυνάμει αφανές γίνεσθαι παραδόξως θαύμά τε είναι περιβόητον τοις παρούσι το γινόμενον. παρόντα δ ουν ποτε τοις πραττομένοις τον Αστύριον και το πράγμα καταπεπληγμένους ιδόντα τους  πολλούς, οικτείραι τής πλάνης, κάπειτα ανανεύσαντα εις ουρανόν, ικετεύσαι δια Χριστού τον επί πάντων θεόν το λαοπλάνον δαιμόνιον ελέγξαι και παύσαι τής τών ανθρώπων απάτης. ταύτα δε φασιν ευξαμένου, αθρόως το ιερείον επιπολάσαι ταις πηγαίς ούτω τε αυτοίς το παράδοξον οίχεσθαι, μηδενός μηκέτι θαύματος περί τον τόπον γινομένου.  Αλλ επειδή τήσδε τής πόλεως εις μνήμην ελήλυθα, ουκ άξιον ηγούμαι παρελθείν διήγησιν και τοις μεθ ημάς μνημονεύεσθαι αξίαν. την γαρ αιμορροούσαν, ην εκ τών ιερών ευαγγελίων προς τού σωτήρος ημών τού πάθους απαλλαγήν εύρασθαι μεμαθήκαμεν, ενθένδε έλεγον ορμάσθαι τον τε οίκον αυτής επί τής πόλεως δείκνυσθαι και τής υπό τού σωτήρος εις αυτήν ευεργεσίας θαυμαστά τρόπαια παραμένειν. εστάναι γαρ εφ υψηλού λίθου προς μεν ταις πύλαις τού αυτής οίκου γυναικός εκτύπωμα χάλκεον, επί γόνυ κεκλιμένον και τεταμέναις επί το πρόσθεν ταις χερσίν ικετευούση εοικός, τούτου δε άντικρυς άλλο τής αυτής ύλης, ανδρός όρθιον σχήμα, διπλοΐδα κοσμίως περιβεβλημένον και την χείρα τη γυναικί προτείνον, ού παρά τοις ποσίν επί τής στήλης αυτής ξένον τι βοτάνης είδος φύειν, ό μέχρι τού κρασπέδου τής τού χαλκού διπλοΐδος ανιόν, αλεξιφάρμακόν τι παντοίων νοσημάτων τυγχάνειν. τούτον τον ανδριάντα εικόνα τού Ιησού φέρειν έλεγον, έμενεν δε και εις ημάς, ως και όψει παραλαβείν επιδημήσαντας αυτούς τη πόλει. και θαυμαστόν ουδέν τους πάλαι εξ εθνών ευεργετηθέντας προς τού σωτήρος ημών ταύτα πεποιηκέναι, ότε και τών αποστόλων αυτού τας εικόνας Παύλου και Πέτρου και αυτού δη τού Χριστού δια χρωμάτων εν γραφαίς σωζομένας ιστορήσαμεν, ως εικός, τών παλαιών απαραφυλάκτως οία σωτήρας εθνική συνηθεία παρ εαυτοίς τούτον τιμάν ειωθότων τον τρόπον.

Tο μνημείο που περιγράφει ο Ευσέβιος μοιάζει με την παραδοσιακή αγιογράφηση του θαύματος, όπως επικράτησε στην ορθόδοξη αγιογραφία.

** Σκίτσο κάτοψης της ευρύτερης περιοχής της Πανειάδας στο Όρος Ερμών