Μεγάλη εκκλησία του 6ου αιώνα φανερώθηκε σε ανασκαφή στο Beit Shemesh κοντά στα Ιεροσόλυμα.  Ελληνική επιγραφή μνημονεύει κάποιον άγνωστο Μάρτυρα. Σπάνια κρύπτη κάτω από το Ιερό.

Πάνω στο μωσαϊκό δάπεδο ενός ναού 1500 ετών, οι Ισραηλινές Αρχές Αρχαιοτήτων (ΙΑΑ) ανακάλυψαν γραμμένη μια επιγραφή στα Ελληνικά που μνημονεύει κάποιον «Ένδοξο Μάρτυρα» (εικόνα).

ΕΓΩ ΜΑΛΧΟΣ ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΟΥΣ ΤΟΠΟΥ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩΝ ΤΩ ΘΕΩ ΚΑΙ ΤΩ ΕΝΔΟΞΩ ΜΑΡΤΥΣ ΥΠΕΡ ΕΜΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ ΤΗΝ ΨΗΦΟΝ ΗΝ ΕΠΟΙΗΣΑ ΕΝ ΤΑΙΣ ΟΙΚΟΔΟΜΑΙΣ ΚΑΙ ΠΑΣΑΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΓΕΝΑΜΕΝΗΝ ΤΩ ΕΥΑΓΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΑΛΚΩΝ ΘΥΡΩΝ ΤΗΣ ΚΑΤΑΒΑΣΕΩΣ ΕΝ ΜΗΝΙ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΙΝΔΙΚΤΙΩΝΟΣ ΣΤ’ ΕΤΟΥΣ 344 [έτος 344 κατά τη χρονολόγηση τής Ελευθερούπολης, (Beit Guvrin), που για εμάς είναι 543 μ.Χ. (Beit Guvrin). Φωτογραφία: Assaf Peretz]

Ποιος ήταν αυτός ο Μάρτυρας παραμένει μυστήριο, όμως το μεγαλείο του Ναού καθώς και μια δεύτερη επιγραφή που αναφέρει πως ο ίδιος ο Αυτοκράτορας Τιβέριος Β’ είχε χρηματοδοτήσει την κατασκευή του, υποδηλώνουν πως ο Μάρτυρας ήταν μορφή μεγάλης σπουδαιότητας. (εικόνα)

ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ Κ ΟΣΙΩΤΑΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ

ΘΕΟΔΩΡΟΥ Κ ΤΟΥ ΘΕΟΣΕΒΟΥΣ ΙΩΑΝΝΟΥ

ΠΡΕΣΒ  Κ  ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΟ ΠΑΝ ΕΡΓΟΝ

[ΕΓΕΝΕΤΟ] ΦΙΛΟΤΗΜΙΑ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ

ΓΕΝ…..Ν  ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΦΛΣ  ΤΙΒΕΡΙΟΥ

ΤΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΥ ΚΟΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΕΝ ΜΗΝΙ ΑΠΡΙΛΙΩ ΙΝΔΙΚΤΙΩΝΟΣ Α +

Ο Ναός βρίσκεται στο μέσον ενός ακόμα μεγαλύτερου συγκροτήματος που ανακαλύφθηκε στις ανασκαφές στο Ramat Beit Shemesh. Δομημένος σαν βασιλική, ο ορθογώνιος Ναός χωρίζεται από δύο παράλληλες σειρές από κολώνες σε τρεις χώρους:  ένα κεντρικό προαύλιο με αίθουσες και στις τις δύο πλευρές του. Μπροστά από τον Ναό είναι ένα ευρύχωρο προαύλιο (ή αίθριο), όπου ανακαλύφθηκε η επιγραφή.  Δίπλα στην βασιλική βρίσκονται μερικά παρεκκλήσια για προσευχή και για λατρεία.

Το συγκρότημα που αποκαλύφθηκε στο Ramat Beit Shemesh. Φωτογραφία: Assaf Peretz, Courtesy of the Israel Antiquities Authority.

Εντυπωσιακή, όχι μόνο σε μέγεθος, η Βασιλική στολίζεται από θεαματικά μωσαϊκά δάπεδα με παραστάσεις πουλιών, φρούτων, φύλλων και γεωμετρικά σχέδια. Οι τοίχοι είναι καλυμμένοι από πολύχρωμες τοιχογραφίες. Κάποια από τα κιονόκρανα είναι σκαλιστά και φτιαγμένα από εισαγόμενο μάρμαρο.  Βρέθηκε επίσης μια σπάνια σταυρόσχημη κολυμβήθρα, φτιαγμένη από πέτρα ασβεστίτη, εξορυγμένη κυρίως από Καρστικά σπήλαια.

Νεαροί εθελοντές συμμετέχουν στην ανασκαφή στο Ramat Beit Shemesh.

Το Σταυρόσχημο βαπτιστήριο στο Ramat Beit Shemesh.

Μωσαϊκά ανακαλύφθηκαν στα δάπεδα του Ναού στο Ramat Beit Shemesh.

Μωσαϊκά σχέδια στα δάπεδα του Ναού στο Ramat Beit Shemesh.

Οι αρχαιολόγοι ενθουσιάστηκαν με την ανακάλυψη της κρύπτης του Ναού, που βρέθηκε εξαιρετικά καλοδιατηρημένη.  Σύμφωνα με τον διευθυντή των ανασκαφών Benjamin Storchan εκ μέρους της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ:  «Ελάχιστους τέτοιους ναούς αυτού του τύπου έχουμε ξεσκεπάσει μέσα στην χώρα, ειδικά εκείνους με κρύπτη που έχει επιβιώσει ολόκληρη». Συνεχίζει ο Storchan, εξηγώντας πως η κρύπτη ήταν μια υπόγεια αίθουσα ταφής όπου υποθέτουμε πως φύλαγαν τα κειμήλια των αγίων.»

Με δύο παράλληλες σκάλες γίνεται η πρόσβαση στην κρύπτη – η μία για την είσοδο στην υπόγεια αίθουσα, και η άλλη για την έξοδο προς την αίθουσα προσευχής.  Σύμφωνα με τον Storchan, το σύστημα αυτό ήταν μια αρχιτεκτονική προσαρμογή που έγινε για να εξυπηρετούνται μεγάλες ομάδες Χριστιανών προσκυνητών οι οποίοι επισκέπτονταν τον Ναό καθώς και τα άγια λείψανα εντός της κρύπτης. Ο εσωτερικός χώρος της κρύπτης ήταν διακοσμημένος με μαρμάρινες πλάκες που της έδιναν μια εντυπωσιακή όψη.

Σκάλες που  οδηγούν τους προσκυνητές από και προς την κρύπτη. Photo: Assaf Peretz, Courtesy of the Israel Antiquities Authority.

Η εκκλησία είχε αρχικά ιδρυθεί τον 6ο αιώνα μ.Χ., και προεκτάθηκε μερικά χρόνια αργότερα από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Τιβέριο Β’ Κωνσταντίνο.  Η χρηματοδότηση και επέκταση του Ναού τεκμηριώνεται από μια Ελληνική επιγραφή στον χώρο. Σύμφωνα με τον Storchan, «Πολλές γραπτές πηγές μαρτυρούν την αυτοκρατορική χρηματοδότηση των εκκλησιών στο Ισραήλ, όμως ελάχιστα γνωρίζουν οι αρχαιολογικές μελέτες για επιγραφές αφιέρωσης όπως αυτή που βρέθηκε στο Beit Shemesh».  Ένα άλλο μωσαϊκό απεικονίζει ένα μεγάλο αετό με απλωμένα φτερά – σύμβολο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αυτό επίσης μαρτυρεί την αυτοκρατορική βοήθεια στην επέκταση της Εκκλησίας.

Αετός, σύμβολο τής Βυζαντινής (Ρωμαϊκής) αυτοκρατορίας. Photo: Assaf Peretz, Courtesy of the Israel Antiquities Authority.

Οι ανασκαφές στον Ναό του «Ένδοξου Μάρτυρα» είναι ήδη σε πρόοδο επί  3 χρόνια. Χιλιάδες νέοι συμμετείχαν στην ανασκαφή, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Κατασκευών και Στέγασης, και εκτελείται από το CPM Corporation. Οι ανασκαφείς ανέκτησαν χιλιάδες τεχνουργήματα από τον χώρο, συμπεριλαμβανομένης και αυτής που φαίνεται να είναι η πιο πλήρης συλλογή Βυζαντινών παραθύρων και λύχνων που έχουν ποτέ βρεθεί σε μία και μόνο τοποθεσία μέσα στο Ισραήλ.  Σήμερα, (23 Οκτωβρίου 2019), τα ευρήματα παρουσιάσθηκαν στο κοινό σε μια νέα έκθεση στο Μουσείο Βιβλικών Τόπων στην Ιερουσαλήμ.

(Κλικ επάνω στην φωτογραφία για να παρακολουθήσετε το βίντεο από το YouTube)