Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Ορθοδοξία

Διχασμένοι Αυτοκέφαλοι ή Ενωμένοι Αδελφοί;

Μια νηφάλια αρχιερατική ματιά στο πρόσφατο σχίσμα Φαναρίου - Μόσχας

Του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικολάου

Αναδημοσίευση από: http://www.romfea.gr

Τους τελευταίους μήνες γινόμαστε μάρτυρες μιας πολύ επικίνδυνης και κατά τα φαινόμενα αδικαιολόγητης κρίσης που ξέσπασε στους κόλπους τής Εκκλησίας μας. Αφορμή η επικείμενη εκχώρηση αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία τής Ουκρανίας ή μάλλον η δημιουργία αυτοκεφάλου Εκκλησίας στην Ουκρανία.

Φαίνεται πως οι διορθόδοξες σχέσεις αποτελούν μείζων πρόβλημα στις μέρες μας και ενώ επιδιώκεται η ενότητα με τους ετεροδόξους, οι Ορθοδόξοι ομολογούν μεν την μεταξύ τους αγάπη, αλλά την αποδομούν στη ζωή τους· διακηρύσσουν τον σύνδεσμο τής μεταξύ τους κοινωνίας, αλλά επιβεβαιώνουν το αντίθετο.

Και ο πιστός λαός αντικρύζει τις κορυφές του να διαπληκτίζονται με νομικίστικες επιχειρηματολογίες και αντί να ενώνουν τους πιστούς να δημιουργούν στρατόπεδα οπαδών και ομάδες αντιμαχoμένων υποστηρικτών. Τι κρίμα! Σε όλη αυτή τη διαμάχη υπάρχει μία πρόφαση και μία αιτία.

Πρόφαση είναι η ανάγκη για αυτοκεφαλία τής Εκκλησίας τής Ουκρανίας. Και αιτία το δικαίωμα τής εκχώρησής της. Σε ποιόν ανήκει, ποιος το έχει.

Οι λέξεις που ακούμε να επικαλούνται οι εμπλεκόμενες Εκκλησίες είναι ιστορικά προνόμια, δικαιώματα και κανόνες. Δυστυχώς, αυτό που δεν ακούμε είναι το Ευαγγέλιο. Το πρώτο ερώτημα είναι· είναι άραγε τόσο αναγκαία πνευματικά η αυτοκεφαλία; Και αν ναι, δεν θα μπορούσε να περιμένει λίγο ακόμη;

Υπάρχει και ένα δεύτερο· είναι τόσο σημαντικά τα δικαιώματά μας που πρέπει να τα υπερασπιζόμαστε αγνοώντας ή και πολεμώντας τους αδελφούς μας ή και διακόπτοντας την χιλιόχρονη κοινωνία μας μαζί τους;

Και τρίτον· η επίκληση τών ιστορικών δικαιωμάτων και τών κανόνων είναι πιο σημαντική από αυτήν τού ευαγγελικού λόγου;

Η Κωνσταντινούπολη πλέον αποκαλεί τους ως τώρα αδελφούς τής Ρωσίας «φίλους», αυτοί δε αρνούνται να ομολογήσουν την οικουμενικότητα τού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.

Έτσι γκρεμίζονται τα πιο βασικά θεμέλια τής ενότητος τής Εκκλησίας· η αδελφοσύνη, εκφραστής τής οποίας είναι η πανορθόδοξη κοινωνία, και η οικουμενικότητα, εγγυητής τής οποίας είναι, κατά τους κανόνες και την ιστορική παράδοση, η Κωνσταντινούπολη.

Α. Στην πραγματικότητα, η αυτοκεφαλία τής Ουκρανίας δεν αποτελεί τόσο επείγουσα ανάγκη όσο δικαίωμα και πείσμονα πολιτική απαίτηση. Αντίθετα, η ενότητα τών Εκκλησιών αποτελεί αδήριτη ανάγκη και αδιαπραγμάτευτη ευαγγελική επιταγή. Τι έχει άραγε μεγαλύτερη σημασία, το αυτοκέφαλο μιας τοπικής εκκλησίας ή η ενότητα όλων «εις Μίαν, Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν»;

Αυτοί δε που ζητούν την αυτοκεφαλία ποιοί είναι; Είναι δυνατόν ένας αμφιβόλου πνευματικού υποβάθρου κοσμικός Πρόεδρος και ένας προβληματικής εκκλησιολογικής ευαισθησίας, μέχρι τώρα απορριπτέος ως σχισματικός, αυτοανακηρυχθείς «Πατριάρχης», να είναι τα κατάλληλα πρόσωπα προκειμένου να εκφράσουν την εν Πνεύματι Αγίω ανάγκη, τη βούληση τού Θεού και τον αναστεναγμό τής Εκκλησίας στην Ουκρανία;

Και αν δεν θέλουμε να ακούσουμε τη φωνή αυτών που αντιστέκονται στην αυτοκεφαλία, πώς μπορούμε να στηρίζουμε τις ελπίδες μας για ενότητα σε αυτούς που ήδη έχουν προκαλέσει μακροχρόνιο σχίσμα και για χρόνια φιλοξενούν όλους τους αδέσποτους καθηρημένους παλαιοημερολογίτες τού ελλαδικού χώρου και όχι μόνον;

Αν ο Φιλάρετος είχε εκλεγεί Πατριάρχης Μόσχας το 1990, που τόσο το επιδίωξε, αλλά δεν τού βγήκε, θα ζητούσε σήμερα να γίνει Μητροπολίτης τής αυτοκεφάλου Εκκλησίας τής Ουκρανίας; Και αν ναι, από ποιόν; Από τη Σύνοδο τής Μόσχας, τής οποίας ο ίδιος θα προήδρευε ή από την Κωνσταντινούπολη που σήμερα ψευτοσέβεται και στην οποία δήθεν υποκλίνεται;

Β. Στη χριστιανική λογική δεν έχει δίκιο αυτός που βλέπει μόνο τα δικά του δικαιώματα. Δίκιο έχει αυτός που τα προστατεύει μεν διατηρώντας όμως και την ισορροπία τής αγάπης, τής ειρήνης, τής υπομονής, τής συγχώρησης, τής συμφιλίωσης, διότι μόνον έτσι προστατεύονται τα «δικαιώματα» τού Θεού. Εξ άλλου η σωτηρία μας βασίζεται στη μεγαλύτερη αδικία: «κατάρα λέλυται καταδίκης δικαίας αδίκω δίκη τού δικαίου κατακριθέντος». Ευτυχώς που ο Κύριος δεν επικαλέσθηκε το δίκαιο και τα δικαιώματά Του!

Στην παρούσα φάση, η αντιμετώπιση τού προβλήματος τής αυτοκεφαλίας τής Ουκρανίας γίνεται στη βάση τών δικαιωμάτων αυτών που την εκχωρούν, δηλαδή τού Φαναρίου και τής Μόσχας, τής ιστορικής ή πολιτικοοικονομικής δυνάμεως και όχι τού ευαγγελικού λόγου ή έστω τής υφισταμένης εκκλησιαστικής ανάγκης στην Ουκρανία. Εκτός τούτου, στον ορίζοντα διακρίνεται το περίγραμμα ισχυρών πολιτικών σκοπιμοτήτων, οδηγιών και πιέσεων. Και από το ιερό Ευαγγέλιο έχει μείνει μόνο το… εξώφυλλο.

Γ. Αλήθεια, τι σχέση μπορεί να έχουν όλα αυτά με τη λογική τού Εσταυρωμένου Θεού, με το ήθος τών Μακαρισμών και τής επί τού Όρους Ομιλίας, με το λέντιο τού Μυστικού Δείπνου, με τις υποθήκες τού Κυρίου περί τής διακονίας και τής τιμημένης θέσης τού εσχάτου, με την Αρχιερατική Προσευχή τού Κυρίου «ίνα πάντες εν ώσι», με τη διδαχή και το πνεύμα τού θείου Παύλου, με τα κηρύγματα που ακούμε κάθε Κυριακή και τις εγκυκλίους που εξαπολύονται στις μεγάλες γιορτές; Είναι δυνατόν η εφαρμογή τών κανόνων να καταργεί το Ευαγγέλιο;

Ποιος μπορεί να καταλάβει πώς είναι δυνατόν χιλιόχρονες αδελφές εκκλησίες τού Χριστού να επιχαίρονται ανακαλύπτοντας η μία τις εκτροπές και τα λάθη τής άλλης; Μήπως η ένταση που ζούμε τώρα σημαίνει πως δεν αγαπηθήκαμε σωστά στο παρελθόν; Πώς δικαιολογείται τα στόματα τών εκκλησιαστικών ηγετών μας στεντορία τη φωνή να υποστηρίζουν τον διαχριστιανικό και διαθρησκειακό διάλογο και να αρνούνται την μεταξύ τους επικοινωνία; Γιατί αδυνατούν να παραδεχθούν οι μεν ότι μπορεί η χάρις τού Θεού να φωτίζει λίγο διαφορετικά και την άλλη πλευρά; Είναι δυνατόν όλος ο φωτισμός να είναι μαζί μας και καμία ακτίνα να μην φωτίζει και τους άλλους μέχρι τώρα αδελφούς μας; Ποια σε τελική ανάλυση η σημασία τής λέξης κοινωνία, αν δεν συμπεριλαμβάνει και την αμοιβαία κατανόηση;

Ή πώς συμβαίνει να μην υπολογίζουν τις ολέθριες συνέπειες ενός επαπειλούμενου σχίσματος; Τι φταίνε άραγε οι απλοί πιστοί και αποκλείονται από τη χάρι τών προσκυνημάτων τών άλλων; Γιατί οι Ρώσοι πιστοί να στερηθούν το Άγιον Όρος και την Πάτμο και οι Ελληνόφωνες τον Άγιο Σεραφείμ τού Σάρωφ, τα Σπήλαια τού Κιέβου, το Βάλαμο και τη χάρι τών Ρώσων νεομαρτύρων; Δεν είναι η χάρις τού Θεού παγκόσμια για να την μοιράζονται όλοι; Όταν μάς ενώνει η κοινή πίστη και το δόγμα, πώς να δικαιολογηθεί η διαίρεση στη βάση μιας διοικητικής ασυμφωνίας;

Τελικά, το ευαγγέλιο τής αγάπης, τής συγχώρησης, τής ενότητος για ποιούς γράφηκε και γιατί; Εμάς άραγε και τις προκλήσεις τής εποχής μας δεν μάς αφορά;

Δ. Επιπλέον, η Ορθόδοξη ομολογία μας στη Διασπορά ή στις χώρες τής ιεραποστολής ποια θα είναι; Ποιόν Χριστό θα κηρύξουμε και θα ομολογήσουμε; Αυτόν που «εις ενότητα πάντας εκάλεσε», αλλά καταργούμε τον λόγο Του με τη ζωή μας, ή Αυτόν που δεν κατάφερε να ενώσει δυο χιλιάδες τώρα χρόνια ούτε τους πιστούς Του; Η ικανοποίηση τού κατορθώματος τής αυτοκεφαλίας είναι σύντομη και τών ολίγων. Ο σκανδαλισμός τών πιστών και τού κόσμου είναι απροσμέτρητος και γενικευμένος. Η αμαρτία τού σχίσματος αθεράπευτη και ασυγχώρητη.

Ε. Αλλά και η Μόσχα είναι δυνατόν να επιτιμά τους κληρικούς και πιστούς της που κοινωνούν στο Άγιον Όρος ή στην Πάτμο ή ενδεχομένως αργότερα στα Ιεροσόλυμα και στην Ελλάδα; Είναι δυνατόν η θεία κοινωνία να γίνεται μοχλός πολιτικής πίεσης και εκβιασμού; Δηλαδή χίλια χρόνια μυστηρίου αυτό καταλάβαμε; Θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε την προσωρινή διακοπή τού μνημοσύνου στο επίπεδο τών Πατριαρχών, ενδεχομένως ως ένδειξη έντονης διαμαρτυρίας, αλλά όχι και τη διακοπή τής κοινωνίας τών πιστών. Δεν μπορεί η ίδια η Εκκλησία, αντί να οδηγεί τον λαό τού Θεού στα αγιάσματα, να τον αποξενώνει από τη χάρι. Αντί να αποδυναμωθεί η πίστη τού λαού, δεν θα έπρεπε να ενισχυθεί μήπως και συνετίσει τους ηγέτες του;

Ελπίζουμε ο Πατριάρχης μας να ανοίξει τόσο την οικουμενική του αγκαλιά, ώστε να χωρέσει και τους Ρώσους. Αλλά και δεν θα μπορέσουν να ενωθούν εκκλησιαστικά μεταξύ τους οι Ουκρανοί, αν δεν μάθουν μέσα στην Εκκλησία να συγχωρήσουνε τους Ρώσους και να ενωθούν μαζί τους. Η Εκκλησία τότε είναι Εκκλησία όταν καταργεί τους εχθρούς. Ο λόγος τού προσφάτως ανακηρυχθέντος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο αγίου, τού Οσίου Αμφιλοχίου τού νέου τού εν Πάτμω, είναι τόσο επίκαιρος όσο ποτέ: «Θέλετε να εκδικηθείτε αυτούς που σάς πειράζουν; η καλύτερη εκδίκηση είναι η αγάπη. Μεταποιεί και τα θηρία ακόμη η αγάπη».

Περιμένουμε όμως να καταλαβαίνουν και οι άγιοι πατέρες μας στη Ρωσία, που επικαλείται ο λαός τις ευχές τους στο τέλος κάθε ακολουθίας, ότι αν ενεργήσουν ταπεινά και όχι κατακτητικά θα ενώσουν την Εκκλησία και μαζί με την χάρι τού Θεού θα κερδίσουν και τις καρδιές όλων τών Ορθοδόξων. Δεν υπάρχει λόγος να γίνουν κοσμικά η «Τρίτη Ρώμη», αλλά πνευματικά η «Πρώτη και Αγία Μόσχα». Να γίνουν πρώτοι στις καρδιές μας.

Μαζί με το άρωμα τής εμπειρίας τού πρόσφατου σκληρού διωγμού τους και τη χάρι τού νέφους τών νεομαρτύρων τους, περιμένουμε να προσφέρουν στην Εκκλησία μας και την ευώδη μαρτυρία τής ενότητος. Όσο κακό είναι η υπερηφάνεια τού μικρού και τού αδύνατου, τόσο μεγάλο είναι η ταπεινή σοφία τού ισχυρού και τού μεγάλου. Αυτό έχουμε ανάγκη όλοι μας, διότι σε τελική ανάλυση, δεν μάς ενδιαφέρει ποιος έχει τη δύναμη ή το δίκιο με το μέρος του, αλλά ποιος ενεργεί εν Αγίω Πνεύματι και μεταφέρει τη χάρι Του.

Η θεόπνευστη προτροπή τού Αποστόλου Παύλου «Ει δε αλλήλους δάκνετε και κατεσθίετε, βλέπετε μη υπ αλλήλων αναλωθήτε» (Γαλ. ε΄ 15) ίσως δείχνει τον δρόμο όλων μας. Στις εκκλησιαστικές συγκρούσεις μεταξύ αδελφών δεν υπάρχουν κερδισμένοι. Όλοι είναι ηττημένοι. Αντίθετα, όταν συμφιλιωνόμαστε, δεν υπάρχουνε χαμένοι. Όλοι είναι ευλογημένοι.

Εδώ τα βρήκε η Βόρεια Κορέα με τη Νότια και δεν μπορούμε να τα βρούμε εμείς που καθημερινά προσευχόμαστε με το «Πάτερ ημών» στην καρδιά και τα χείλη μας;

Διάπυρη προσευχή μας είναι να δώσει ο Κύριος «συν τω πειρασμώ και την έκβασιν» και να μάς «εξαγάγη» σύντομα εις μετάνοιαν και «εις αναψυχήν». Αμήν.