Πριν όμως διαβάσετε την επιστολή, ας επισημάνουμε μερικά βασικά σημεία που θα πρέπει να παρατηρήσετε στην επιστολή τού Ιουλιανού, (με κόκκινο χρώμα παρακάτω), ώστε να τα προσέξετε όταν θα τη διαβάζετε:

1) Στην αρχή της επιστολής βλέπουμε τον Ιουλιανό να γράφει ότι πλέον είναι ο αδιαφιλονίκητος αυτοκάτορας και έτσι δηλώνει ότι "οι θεοί αποκαταστάθηκαν". Άρα, οι ειδωλολάτρες δεν είχαν πλέον τίποτε να φοβούνται. Το ακριβώς αντίθετο, είχαν αρχίσει να φοβούνται οι Χριστιανοί...

2) Βλέπουμε τον Ιουλιανό να ζητά να απειληθούν με καθαίρεση οι ειδωλολάτρες ιερείς που αδιαφορούν για την ειδωλολατρία, όμως σαφώς μας βεβαιώνει ο Ιουλιανός ότι είχαν ενημέρωση πως ακόμα και κάποιων ειδωλολατρών ιερέων οι γυναίκες, τα παιδιά και οι δούλοι ήταν και παρέμεναν... χριστιανοί! Αυτό δείχνει το μέγεθος της αδιαφορίας πλέον για την ειδωλολατρία.

3) Βλέπουμε μια απάντηση στους συκοφάντες νεοπαγανιστές, που επιλέγουν αποσπάσματα από τους Πατέρες της Εκκλησίας που κατηγορούν το "θέατρο" της εποχής τους. Αποκρύβουν βεβαίως, ότι εκείνα τα "θέατρα" στα οποία αναφέρονται οι Πατέρες, δεν ήταν παρά πολύ χαμηλής ποιότητας λαϊκά θεάματα, με ταχυδακτυλουργούς, με γυμνό, με χοντρά αστεία, με δυστυχισμένες τερατόμορφες υπάρξεις, νάνους κ.λπ. Δεν ήταν δηλ. Αρχαία Τραγωδία! Και εδώ βλέπουμε τον ίδιο τον Ιουλιανό (που τα γράφει και αλλού αυτά) να συμβουλεύει τους ειδωλολάτρες ιερείς να μην πηγαίνουν στα θέατρα και στα καπηλειά, θεωρώντας τα μέρη ανήθικα.

4) Κατόπιν βλέπουμε ότι στη βασιλεία του ιουλιανού, στα 362 μ.Χ., εποχή για την οποία οι νεοπαγανιστές ωρύονται ότι οι Χριστιανοί δήθεν σφάζουν τους παγανιστές, ο Ιουλιανός ομολογεί ότι οι Χριστιανοί είχαν ένα οργανωμένο σύστημα φιλανθρωπίας, το οποίο περιελάμβανε ΚΑΙ τους ειδωλολάτρες! Δηλαδή, οι χριστιανοί φρόντιζαν ανθρώπους που είχαν το ίδιο θρήσκευμα με εκείνους που τους έσφαζαν μέχρι πριν μερικά χρόνια, δηλ. μέχρι την εποχή του Μ. Κων/νου! Και ο Ιουλιανός όπως βλέπουμε, το θεωρεί ντροπή αυτό για τους ειδωλολάτρες, και ζητάει να φτιάξουν και αυτοί φιλανθρωπικό σύστημα ώστε να πάψουν οι Χριστιανοί να ταΐζουν τους φτωχούς ειδωλολάτρες, διότι έτσι μοιάζουν οι ειδωλολάτρες αφιλόξενοι και άπιστοι.

Στη συνέχεια υπάρχει ολόκληρη η πολύ περιεκτική για εμάς τους Χριστιανούς επιστολή του Ιουλιανού προς τον ειδωλολάτρη αρχιερέα της Γαλατίας, Αρσάκιο από το: Ιουλιανός, Άπαντα, τόμ. 4 (σειρά 'Οι Έλληνες' #277), Κάκτος, Αθήνα 1994, σελ. 272-277:

Επιστολή Ιουλιανού βασιλέως Αρσακίω αρχιερεί Γαλατίας

<Ο> Ελληνισμός ούπω πράττει κατά λόγον, ημών ένεκα των μετιόντων αυτόν· τα γαρ τών θεών λαμπρά και μεγάλα και κρείττονα πάσης μεν ευχής, πάσης δε ελπίδος (ίλεως δε έστω τοις λόγοις ημών Αδράστεια)·

την γαρ εν ολίγω τοσαύτην και τηλικαύτην μεταβολήν ουδέ εύξασθαί τις ολιγω πρότερον ετόλμα.

Τι ουν; ημείς οιόμεθα ταύτα αρκείν, ουδέ αποβλέπομεν ως μάλιστα την αθεότητα συνηύξησεν η περί τους ξένους φιλανθρωπία και η περί τας ταφάς των νεκρών προμήθεια και η πεπλασμένη σεμνότης κατά τον βίον;

Ων έκαστον οίομαι χρήναι παρ' ημών αληθώς επιτηδεύεσθαι. Και ουκ απόχρη το σε μόνον είναι τοιούτον, αλλά πάντας απαξαπλώς οί περί την Γαλατίαν εισίν ιερείς· ους ή δυσώπησον, ή πείσον είναι σπουδαίους, ή της ιερατικής λειτουργίας απόστησον, ει μη προσέρχοιντο μετά γυναικών και παίδων και θεραπόντων τοις θεοίς, αλλ' ανέχοιντο των οικετών ή <τών> υίεων ή τών Γαλιλαίων γαμετών ασεβούντων μεν εις τους θεούς, αθεότητα δε θεοσεβείας προτιμώντων.

Έπειτα παραίνεσον ιερέα μήτε θεάτρω παραβάλλειν μήτε εν καπηλείω πίνειν ή τέχνης τινός και εργασίας αισχράς και επονειδίστου προΐστασθαι· και τους μεν πειθομένους τίμα, τους δε απειθούντας εξώθει.

Ξενοδοχεία καθ' εκάστην πόλιν κατάστησον πυκνά, ο ίν' απολαύσωσιν οι ξένοι της παρ' ημών φιλανθρωπίας, ου των ημετέρων μόνον, αλλά και τών άλλων όστις αν δεηθή.

Χρημάτων δ' όθεν ευπορήσεις, επινενόηταί μοι τέως· εκάστου γαρ ενιαυτού τρισμυρίους μοδίους κατά πάσαν την Γαλατίαν εκέλευσα δοθήναι σίτου και εξακισμυρίους οίνου ξέστας· ων το πέμπτον μεν εις τους πένητας τους τοις ιερεύσιν εξυπηρετουμένους αναλίσκεσθαί φημι χρήναι, τα δε άλλα τοις ξένοις και τοις μεταιτούσιν επινέμεσθαι παρ' ημών. Αισχρόν γαρ ει των μεν Ιουδαίων ουδέ είς μεταιτεί, τρέφουσι δε οι δυσσεβείς Γαλιλαίοι προς τοις εαυτών και τους ημετέρους, οι δε ημέτεροι της παρ' ημών επικουρίας ενδεείς φαίνοιντο.

Δίδασκε δε και συνεισφέρειν τους Ελληνιστάς εις τας τοιαύτας λειτουργίας, και τας Ελληνικάς κώμας απάρχεσθαι τοις θεοίς των καρπών, και τους Ελληνικούς ταις τοιαύταις ευποιίαις προσέθιζε, διδάσκων αυτούς ως τούτο πάλαι ην ημέτερον έργον. Όμηρος γουν αυτό πεποίηκεν Εύμαιον λέγοντα:

Ξείν', ου μοι θέμις εστ’, ουδ' ει κακίων σέθεν έλθοι,

ξείνον ατιμήσαι· προς γαρ Διός εισιν άπαντες ξείνοί τε πτωχοί τε·

δόσις δ' ολίγη τε φίλη τε.

Μη δη τα παρ’ ημίν αγαθά παραζηλούν άλλοις ξυγχωρούντες αυτοί τη ραθυμία καταισχύνωμεν, μάλλον δε καταπροώμεθα την εις τους θεούς ευλάβειαν. Ει ταύτα πυθοίμην εγώ σε πράποντα, μεστός ευφροσύνης έσομαι.

Τους ηγεμόνας ολιγάκις επί της οικίας όρα, τα πλείστα δε αυτοίς επίστελλε. Εισιούσι δε εις την πόλιν υπαντάτω μηδεις αυτοίς ιερέων, αλλ' όταν εις τα ιερά φοιτώσι των θεών, είσω των πρόθυρων. Ηγείσθω δε μηδείς αυτών είσω στρατιώτης, επέσθω δε ο βουλόμενος· άμα γαρ εις τον ουδόν ήλθε του τεμένους και γέγονεν ιδιώτης· άρχεις γαρ αυτός, ως οίσθα, των ένδον, επεί και ο θείος ταύτα απαιτεί θεσμός. Και οι μεν πειθόμενοι κατά αλήθειάν εισι θεοσεβείς, οι δε αντεχόμενοι του τύφου δοξοκόποι εισί και κενόδοξοι.

Τη Πισσινούντι βοηθείν έτοιμός ειμι, ει την Μητέρα των θεών ίλεων καταστήσουσιν εαυτοίς· αμελούντες δε αυτής, ουκ άμεμπτοι μόνον, άλλα, μη πικρόν ειπείν, μη και της παρ' ημών απολαύσωσι δυσμενείας.

Ου γαρ μοι θέμις εστι κομιζέμεν ουδ' ελεαίρειν άνδρας, οί και θεοίσιν απέχθονται αθανάτοισιν.

Επιστολή του βασιλιά Ιουλιανού προς τον Αρσάκιο, αρχιερέα της Γαλατίας.

Ο Ελληνικός πολιτισμός δεν προοδεύει επειδή εμείς τον ακολουθούμε. Οι θεοί βέβαια αποκαταστάθηκαν με όλη τη λάμψη και το μεγαλείο τους, πράγμα που ξεπερνά κάθε ευχή και ελπίδα (ας είναι ευμενής η Αδράστεια για τα λόγια μας).

Πριν από λίγο μόλις καιρό, κανείς δεν τολμούσε να ευχηθεί μια τόσο μεγάλη, τόσο εκτεταμένη μεταβολή.

Λοιπόν; Μήπως νομίζουμε ότι αρκούν αυτά; Δεν βλέπουμε τάχα ότι εκείνα, που αύξησαν περισσότερο την αθεΐα είναι η φιλανθρωπία προς τους ξένους, η φροντίδα για την ταφή των νεκρών και η προσποιητή αυστηρότητα της ζωής;

Να με τι πιστεύω πως πρέπει ν’ ασχοληθούμε χωρίς καμιά προσποίηση. Κι όχι μόνο εσύ, αλλά όλοι, χωρίς εξαίρεση οι ιερείς της Γαλατίας. Φιλοτίμησέ τους ή πείσε τους να σοβαρευτούν ή, τέλος, καθαίρεσέ τους από το ιερατικό αξίωμα, αν, αντί να πηγαίνουν να προσεύχονται στους θεούς με τις γυναίκες, τα παιδιά και τους υπηρέτες τους, ισχυρίζονται ότι οι δούλοι ή τα παιδιά τους ή οι Γαλιλαίες σύζυγοί τους περιφρονούν τους θεούς και προτιμούν την αθεΐα από την ευσέβεια.

Επί πλέον συμβούλευσε τους ιερείς να μην πηγαίνουν στο θέατρο, να μην πίνουν στα καπηλειά ούτε να ασκούν επαγγέλματα και εργασίες αισχρές και κακόφημες. Όσους υπακούσουν τίμα τους, όσους δεν υπακούσουν, απομάκρυνέ τους.

Σε κάθε πόλη ίδρυσε πολυάριθμους ξενώνες, ώστε να ευχαριστηθούν οι ξένοι από τη φιλανθρωπία μας, όχι μόνο οι δικοί μας αλλά και οι άλλοι, αν έχουν ανάγκη.

Και να τι σκέφτηκα για να σου προμηθεύσω τα αναγκαία χρήματα: διέταξα να δίνουν κάθε χρόνο τριάντα χιλιάδες μόδιους σιτάρι για όλη τη Γαλατία και εξήντα χιλιάδες ξέστες κρασί. Απ’ αυτά ορίζω το ένα πέμπτο να δίνεται στους φτωχούς που ανήκουν στην υπηρεσία των ιερέων και το υπόλοιπο να μοιράζεται από εσάς στους ξένους και στους επαίτες. Είναι ντροπή, τη στιγμή που κανένας από τους Ιουδαίους δεν επαιτεί, τη στιγμή που οι ασεβείς Γαλιλαίοι τρέφουν κοντά στους δικούς τους και τους δικούς μας, να στερούνται οι δικοί μας τη βοήθειά μας.

Συμβούλευσε τους φίλους του Ελληνισμού να συνεισφέρουν στα κοινωφελή τούτα έργα, καθώς και τις Ελληνικές κωμοπόλεις να προσφέρουν στους θεούς τους πρώτους καρπούς τους. Κάνε τους Έλληνες να συνηθίσουν σ’ αυτές τις αγαθοεργίες διδάσκοντας πως αυτό είναι από πολύ παλιά δικό μας έθιμο. Ακόμη και ο Όμηρος το βάζει στο στόμα του Εύμαιου:

Ξένε, μου είναι ασυγχώρητο, κι ας είμαι κακομοίρης,

Ν’ αφήσω ατίμητον εσένα, ξένο που στέλνει ο Δίας
— γιατί απ’ αυτόν μας έρχονται οι ξένοι κι οι ζητιάνοι—

κι αν είναι λίγα τα αγαθά, η αγάπη μου τα αυξάνει.

Δεν είναι σωστό ν’ αφήνουμε να συνεχίζουν τα καλά μας έργα άλλοι ζηλωτές, κι εμείς να τα ντροπιάζουμε με την αδιαφορία μας. Με τον τρόπο αυτό εγκαταλείπουμε τη λατρεία των θεών. Αν μάθω ότι κάνεις όλα τούτα, θα γεμίσει χαρά η καρδιά μου.

Μην επισκέπτεσαι συχνά τους διοικητές στα σπίτια τους, αλλά συνήθισε να τους γράφεις. Όταν μπαίνουν στην πόλη, να μην πηγαίνει κανένας ιερέας να τους προϋπαντήσει, όταν πηγαίνουν στα ιερά των θεών, ας τους προϋπαντούν στα πρόθυρα. Στο εσωτερικό να μην πηγαίνουν πίσω από στρατιώτες, αντίθετα, όποιος θέλει, ας τους ακολουθεί. Μόλις πατήσει το κατώφλι του ναού, γίνεται ιδιώτης. Εσύ διατάζεις, όπως ξέρεις, μέσα, αφού άλλωστε τούτο απαιτεί ο θείος νόμος. Όσοι υπακούουν είναι αληθινά θεοσεβείς. Όσοι φέρνουν αντίδραση με την αλαζονεία τους, είναι δοξομανείς και κενόδοξοι.

Είμαι πρόθυμος να βοηθήσω την Πισσινούντα, αν πρώτα εξευμενίσουν τη Μητέρα των θεών. Αν όμως την αμελήσουν, δε θα είναι μόνο άξιοι μομφής, αλλά —ας μην πω την πικρή λέξη— και θα υποστούν τη δυσμένειά μας.

Δεν είναι δίκαιο να πονώ ούτε να καμαρώνω ανθρώπους
που σιχαίνονται οι αθάνατοι θεοί μας.