Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Βιβλία, Διωγμοί, Ιστορία και Ιεραποστολή

3. Πληροφορίες από τις επιστολές του αποστόλου Παύλου

Από τις επιστολές του αποστόλου Παύλου μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ορισμένες από τις χριστιανικές κοινότητες, στις οποίες απευθύνονται, τελούσαν σε καθεστώς διωγμού. Ο διωγμός αυτός δεν ήταν επιφανειακός και επιπόλαιος, γι’ αυτό και κατέστη αναγκαίο ο απόστολος να στηρίξει και να συμβουλεύσει τους χριστιανούς για την αντιμετώπισή του· και η συμπεριφορά που συνέστησε ως ορθή ήταν η αγάπη.

Τέτοια κοινότητα ήταν η Εκκλησία της Ρώμης, παραλήπτρια της Προς Ρωμαίους επιστολής – δηλαδή στην ίδια την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, οι χριστιανοί που παρέλαβαν την επιστολή του αποστόλου βρίσκονταν σε διωγμό.

Γράφει: «Τί ουν ερούμεν προς ταύτα; ει ο Θεός υπέρ ημών, τις καθ’ ημών; ος γε του ιδίου υιού ουκ εφείσατο, αλλ’ υπέρ ημών πάντων παρέδωκεν αυτόν, πώς ουχί και συν αυτώ τα πάντα ημίν χαρίσεται; τις εγκαλέσει κατά εκλεκτών Θεού; Θεός ο δικαιών· τις ο κατακρίνων; (…) τις ημάς χωρίσει από της αγάπης του Χριστού; θλίψις ή στενοχωρία ή διωγμός ή λιμός ή γυμνότης ή κίνδυνος ή μάχαιρα; καθώς γέγραπται ότι ένεκά σου θανατούμεθα όλην την ημέραν· ελογίσθημεν ως πρόβατα σφαγής…» (Ρωμ. 8, 31-36), «ευλογείτε τους διώκοντας υμάς, ευλογείτε και μη καταράσθε» (12, 14· βλ. έως στίχ. 21). Η τελευταία αυτή προτροπή ακολουθεί το πνεύμα της διδαχής του Ιησού Χριστού «Εγώ δε λέγω υμίν, αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς και προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς» (Ματθ. 5, 44· βλ. 38-37, και Λουκ. 6, 27-36).

Στο ίδιο πλαίσιο γίνονται κατανοητοί και οι στίχοι «ουδείς γαρ ημών εαυτώ ζη και ουδείς εαυτώ αποθνήσκει· εάν τε γαρ ζώμεν, τω Κυρίω ζώμεν, εάν τε αποθνήσκωμεν, τω Κυρίω αποθνήσκομεν. εάν τε ουν ζώμεν εάν τε αποθνήσκωμεν, του Κυρίου εσμέν» (14, 7-8).

Αυτό είναι το νόημα, κατά τη γνώμη μου, και των περίφημων προτροπών του Παύλου για υπακοή στην πολιτική εξουσία, τήρηση των νόμων, κανονική πληρωμή των φόρων κ.τ.λ., που βλέπουμε στο κεφάλαιο 13. Έχουμε δηλαδή εδώ μια υπεράνθρωπη προτροπή: ενώ οι χριστιανοί διώκονται, να μην εξεγερθούν, αλλά να παραμείνουν νομοταγείς, με σεβασμό και εκτίμηση προς τις αρχές.

Σκληρούς διωγμούς είχαν υπομείνει στο παρελθόν, και εξακολουθούσαν να υπομένουν, και οι παραλήπτες της Προς Εβραίους, οι οποίοι γεωγραφικά είναι απροσδιόριστοι και πιθανόν να ήταν επίσης οι χριστιανοί της Ρώμης. Ολόκληρη μάλιστα η επιστολή χαρακτηρίζεται από τον απόστολο «λόγος παρακλήσεως» (παρηγοριά), Εβρ. 13, 22. Γράφει:

«Αναμιμνήσκεσθε δε τας πρότερον ημέρας, εν αις φωτισθέντες πολλήν άθλησιν υπεμείνατε παθημάτων, τούτο μεν ονειδισμοίς τε και θλίψεσι θεατριζόμενοι, τούτο δε κοινωνοί των ούτως αναστρεφομένων γενηθέντες. και γαρ τοις δεσμοίς μου συνεπαθήσατε και την αρπαγήν των υπαρχόντων υμών μετά χαράς προσεδέξασθε, γινώσκοντες έχειν εν εαυτοίς κρείττονα ύπαρξιν εν ουρανοίς και μένουσαν. Μη αποβάλητε ουν την παρρησίαν υμών, ήτις έχει μισθαποδοσίαν μεγάλην. υπομονής γαρ έχετε χρείαν, ίνα το θέλημα του Θεού ποιήσαντες κομίσησθε την επαγγελίαν» (Εβρ. 10, 32-36).

Μάλιστα, στο στίχο 6, 10 έχουμε την πληροφορία ότι οι παραλήπτες της επιστολής υπηρέτησαν στο παρελθόν και υπηρετούσαν ακόμη χριστιανούς που βρίσκονταν σε κατάσταση ανάγκης («διακονήσαντες τοις αγίοις και διακονούντες»), πράγμα που επίσης συνηγορεί σε συνθήκες διωγμού (φυλακισμένους ή κρυπτόμενους χριστιανούς). Κατά κάποιους μάλιστα αναφέρεται στο διωγμό του Νέρωνα (Σ. Αγουρίδη, Εισαγωγή εις την Καινή Διαθήκην, Γρηγόρης 1971, σελ. 342).

Παρόμοια συνέβαιναν και στην Εκκλησία της Θεσσαλονίκης, ήταν μάλιστα γνωστά ευρύτερα «ταις εκκλησίαις του Θεού». Εδώ μάλιστα ο Παύλος προσπαθεί να εμψυχώσει τους χριστιανούς βεβαιώνοντάς τους ότι ο Θεός θα φέρει θλίψη στους θλίβοντες και παρηγοριά στους θλιβομένος και υπενθυμίζοντάς τους την επικείμενη δευτέρα παρουσία του Χριστού: «ώστε ημάς αυτούς εν υμίν καυχάσθαι εν ταις εκκλησίαις του Θεού υπέρ της υπομονής υμών και πίστεως εν πάσι τοις διωγμοίς υμών και ταις θλίψεσιν αις ανέχεσθε, ένδειγμα της δικαίας κρίσεως του Θεού, εις το καταξιωθήναι υμάς της βασιλείας του Θεού, υπέρ ης και πάσχετε…» (Β΄ Θεσσαλονικείς 1, 4-5 κ.εξ.).

Ο διωγμός των Θεσσαλονικέων πιθανώς προερχόταν από Εβραίους ή ήταν υποκινημένος απ’ αυτούς, ήταν όμως φονικός, γι’ αυτό ο Παύλος τον συνδέει με τη θανάτωση του Χριστού και των προφητών, αφού στην Α΄ προς Θεσσαλονικείς 2, 14-15, διαβάζουμε: «υμείς γαρ μιμηταί εγενήθητε, αδελφοί, των εκκλησιών του Θεού των ουσών εν τη Ιουδαία εν Χριστω Ιησού, ότι τα αυτά επάθετε και υμείς υπό των ιδίων συμφυλετών καθώς και αυτοί υπό των Ιουδαίων, των και τον Κύριον αποκτεινάντων Ιησούν και τους ιδίους προφήτας, και ημάς εκδιωξάντων, και Θεώ μη αρεσκόντων, και πάσιν ανθρώποις εναντίων».

Στην επιστολή Προς Εβραίους 13, 23 πληροφορούμαστε και για την απελευθέρωση του αγίου Τιμοθέου, πρώτου επισκόπου Εφέσου, από τη φυλακή: «Γινώσκετε τον αδελφόν Τιμόθεον απολελυμένον».

Στην Α΄ προς Κορινθίους 13, 3, ο Παύλος επισημαίνει την πιθανότητα να παραδοθεί ένας χριστιανός στους εχθρούς του και να καεί ζωντανός: «…και εάν παραδώ το σώμά μου ίνα καυθήσωμαι, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ωφελούμαι». Στη Β΄ προς Κορινθίους 4, 8-12, διαβάζουμε ότι οι χριστιανοί, και ιδιαίτερα οι απόστολοι, είναι «εν παντί θλιβόμενοι αλλ’ ου στενοχωρούμενοι, απορούμενοι αλλ’ ουκ εξαπορούμενοι, διωκόμενοι αλλ’ ουκ εγκαταλειπόμενοι, καταβαλλόμενοι αλλ’ ουκ απολλύμενοι, πάντοτε την νέκρωσιν του Κυρίου Ιησού εν τω σώματι περιφέροντες, ίνα και η ζωή του Ιησού εν τω σώματι ημών φανερωθή. αεί γαρ ημείς οι ζώντες εις θάνατον παραδιδόμεθα διά Ιησούν, ίνα και η ζωή του Ιησού φανερωθή εν τη θνητη σαρκί ημών. ώστε ο μεν θάνατος εν ημίν ενεργείται, η δε ζωή εν υμίν».