37. Διάλογος Χριστού με τη Σαμαρείτιδα: Πνεύμα ο Θεός (Ιωάν. Δ: 21-24)

Πνεύμα ο Θεός 

«Λέγει αυτή ο Ιησούς· γύναι, πίστευσόν μοι ότι έρχεται ώρα ότε ούτε εν τω όρει τούτω ούτε εν Ιεροσολύμοις προσκυνήσετε τω πατρί. Υμείς προσκυνείτε ό ουκ οίδατε, ημείς προσκυνούμεν ό οίδαμεν· ότι η σωτηρία εκ τών Ιουδαίων εστίν. Αλλά έρχεται ώρα, και νυν εστιν, ότε οι αληθινοί προσκυνηταί προσκυνήσουσιν τω πατρί εν πνεύματι και αληθεία· και γαρ ο πατήρ τοιούτους ζητεί τούς προσκυνούντας αυτόν. Πνεύμα ο Θεός, και τούς προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν» (Ιωάν. 4:21-24) δηλ.

«Λέγει σ’ αυτήν ο Ιησούς: Γυναίκα, πίστεψέ με, ότι έρχεται ώρα που ούτε σε αυτό το όρος ούτε στα Ιεροσόλυμα θα λατρεύετε τον πατέρα. Εσείς (οι Σαμαρείτες) λατρεύετε αυτό που δεν γνωρίζετε, εμείς (οι Ιουδαίοι) λατρεύουμε αυτό που γνωρίζουμε, γι’ αυτό η σωτηρία προέρχεται από τούς Ιουδαίους. Αλλά έρχεται ώρα, και ήδη ήλθε, οπότε οι αληθινοί λάτρες θα λατρεύουν τον πατέρα πνευματικά και αληθινά. Άλλωστε ο πατήρ έτσι θέλει να είναι οι λάτρες του. Ο Θεός είναι πνεύμα, και εκείνοι που τον λατρεύουν, πρέπει να τον λατρεύουν πνευματικά και αληθινά»

Προηγουμένως η Σαμαρείτις ανέφερε τη διαφορά μεταξύ Σαμαρειτών και Ιουδαίων ως προς τον τόπο τής λατρείας τού Θεού και αναφέροντας τη διαφορά είναι σαν να ερωτούσε: Ποιο είναι το ορθό, να λατρεύεται ο Θεός στο Γαριζίν ή στα Ιεροσόλυμα; Ο Ιησούς δεν απάντησε στο υπονοούμενο ερώτημα τής Σαμαρείτιδος, διότι δεν χρειαζόταν ν’ απαντήσει. Ο Χριστός ήλθε να καταργήσει και τη Σαμαρειτική και την Ιουδαϊκή λατρεία και να εγκαινιάσει άλλο είδος λατρείας, τη Χριστιανική λατρεία. Εις το νέο είδος λατρείας κανένας τόπος δεν έχει αποκλειστικότητα, γι’ αυτό και ο Χριστός τής απάντησε «ούτε σε αυτό το όρος ούτε στα Ιεροσόλυμα θα λατρεύετε τον πατέρα». Επειδή αφού αναφέρεται σε προσκύνηση τού Θεού, είναι προφανέστατα λατρευτική προσκύνηση.

Ως άνθρωπος και ο Ιησούς είχε καθήκον να λατρεύει το Θεό, και πράγματι ως άνθρωπος λάτρευε το Θεό και γι’ αυτό ως άνθρωπος έπρεπε να πει στη Σαμαρείτιδα «θα λατρεύουμε». Αλλά δεν είπε «θα λατρεύουμε», είπε «θα λατρεύετε», εννοείται εσείς οι άνθρωποι. Ο Ιησούς εκφράσθηκε έτσι, διότι δεν μίλησε σαν άνθρωπος, αλλά σαν Θεός, ο οποίος δεν λατρεύει, αλλά λατρεύεται! Άξιο παρατηρήσεως επίσης, ότι ο Ιησούς δεν είπε «θα λατρεύετε το Θεό», αλλά είπε «θα λατρεύετε τον πατέρα». Εδώ με τον χαρακτηρισμό «πατέρα» ο Ιησούς δεν ονομάζει το πρώτο πρόσωπο τής Αγίας Τριάδος ως προς τον μονογενή Υιό, αλλά το Θεό γενικώς, δηλαδή τον Τριαδικό Θεό εν σχέσει προς εμάς τούς ανθρώπους.

Ο Θεός είναι πατέρας μας, πατέρας όλων τών ανθρώπων γενικώς, όχι μόνο τών Ιουδαίων ή τών Ιουδαίων και τών Σαμαρειτών. Η Σαμαρείτις μίλησε για «πατέρες», επίγειους πατέρες όταν είπε «Οι πατέρες ημών εν τω όρει τούτω προσεκύνησαν» (στίχ.20). Ο Ιησούς, ίσως από αυτό το λόγο τής Σαμαρείτιδος ορμώμενος, ομιλεί για «πατέρα», τον ουράνιο πατέρα. Ιουδαίοι και Σαμαρείτες καυχώνται για τούς πατέρες τους, αλλά με την ίδρυση τής Χριστιανικής Θρησκείας κάθε τέτοια καύχηση θα επισκιαζόταν από την πεποίθηση όλων τών πιστών, ότι έχουν πατέρα τον ίδιο το Θεό.

Ενώ λοιπόν εις τον παρόντα στίχ.21 ο Ιησούς, όπως είπαμε, ομιλεί ως Θεός, εις τον επόμενο στίχ.22 ομιλεί ως άνθρωπος και μάλιστα ως Ιουδαίος, αφού λέγει «ημείς προσκυνούμεν ό οίδαμεν», εμείς δηλαδή οι Ιουδαίοι λατρεύουμε αυτό που γνωρίζουμε. Εδώ ο Ιησούς εκφράζεται σε πληθυντικό αριθμό, διότι ως άνθρωπος συντάσσει τον εαυτό Του με τούς ανθρώπους, τούς Ιουδαίους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις εκφράζεται πάλι σε πληθυντικό, διότι ως πρόσωπο τής Θεότητος συντάσσει τον Εαυτό Του με τον Πατέρα ή με το Άγιο Πνεύμα (Ιωάν. 3:11, 17:11, 21-22)

Τί εννοεί όμως ο Ιησούς λέγοντας στη Σαμαρείτιδα, ότι οι αληθινοί λάτρες θα λατρεύουν «εν πνεύματι και αληθεία», δηλαδή πνευματικά και αληθινά;

Με τη φράση «εν πνεύματι» αναφέρεται στον τρόπο τής Χριστιανικής λατρείας. Εις τον στίχ.21 αναφέρθηκε στον τόπο τής λατρείας όταν είπε, ότι ούτε το όρος Γαριζίν ούτε τα Ιεροσόλυμα θα είναι αποκλειστικός τόπος τής λατρείας τού Θεού. Κατά τη νέα εποχή, τη Χριστιανική, κάθε τόπος μπορεί να έχει θυσιαστήριο και ναό, και να είναι κέντρο λατρείας τού Θεού. Από τον τόπο ο Χριστός έρχεται τώρα στον τρόπο τής λατρείας.

Κατά τη νέα εποχή, που αρχίζει με την παρουσία Του στον κόσμο, οι αληθινοί λάτρες θα λατρεύουν τον πατέρα με πνευματικό τρόπο. Στη φράση «εν πνεύματι» η λέξη «πνεύμα» σημαίνει το Άγιο Πνεύμα, που συμμαρτυρεί με το ανθρώπινο πνεύμα, το άϋλο, αόρατο και ανώτερο συστατικό τού ανθρώπου, με άλλη λέξη την ψυχή, και μάλιστα τις ανώτερες δυνάμεις τής ψυχής, τον πνευματικό τόπο, όπου ο άνθρωπος επικοινωνεί με το Θεό. Το πνεύμα τού ανθρώπου γίνεται θυσιαστήριο, όπου προσφέρονται πνευματικές θυσίες και λατρεύεται μυστικώς και αοράτως ο Θεός.

"...Πληρούσθε εν πνεύματι λαλούντες εαυτοίς εν Ψαλμοίς και ύμνοις και ωδαίς πνευματικές, άδοντες και ψάλλοντες τη καρδία υμών τω Κυρίω, ευχαριστούντες πάντοτε υπέρ πάντων..." -Εφεσίους 5/ε΄ 18-20.

Αλλά γεννάται το ερώτημα: Γιατί ως λατρεία «εν πνεύματι» χαρακτηρίζεται η λατρεία τής νέας Χριστιανικής εποχής; Κατά την παλαιά εποχή δεν υπήρχε λατρεία «εν πνεύματι»; Οι προφήτες δηλαδή και γενικά οι άγιοι τής Παλαιάς Διαθήκης, δεν λάτρευαν το Θεό «εν πνεύματι»; Ασφαλώς και Τον λάτρευαν, αλλά ο Ιησούς λέγει, ότι κατά τη νέα Χριστιανική εποχή οι αληθινοί λάτρες θα λατρεύουν «εν πνεύματι», διότι κατά την παλαιά εποχή το βάρος τής λατρείας έπεφτε εις το τελετουργικό μέρος, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως υλικό και σωματικό (πρβλ. Εβρ. 9:9-10,13). Κατά την εποχή όμως τής Καινής Διαθήκης, η λατρεία μεταρρυθμίστηκε και το τελετουργικό μέρος τού Μωσαϊκού Νόμου δεν ισχύει πλέον. Στο Χριστιανισμό ισχύει η μυστική θυσία τού Χριστού, το μυστήριο τής Θείας Κοινωνίας και Ευχαριστίας.

Η Χριστιανική λατρεία, εν αντιθέσει προς την Ιουδαϊκή, εξαίρεται ως λατρεία «εν πνεύματι», διότι το αίμα τού Θεανθρώπου καθαρίζει τη συνείδησή μας από τα νεκρά έργα, ώστε να μπορούμε να λατρεύουμε τον ζώντα και αληθινό Θεό. Με ακάθαρτη και ένοχη συνείδηση δεν μπορεί ο άνθρωπος να λατρεύσει όπως πρέπει το Θεό. Η δε κάθαρση και απαλλαγή από την ενοχή επιτυγχάνεται με το αίμα τού Χριστού (Εβρ. 9:13-14). Η θυσία τού Χριστού έχει ασυγκρίτως μεγαλύτερη δύναμη από τις θυσίες τών ζώων και ενεργεί εσωτερική ή πνευματική κάθαρση τού ανθρώπου, διότι είναι θυσία λογικού, εκουσίου, αμώμου και Θείου θύματος, εφόσον η ανθρωπίνη φύση τού Χριστού είναι ενωμένη με το αιώνιο πνεύμα, δηλαδή τη Θεότητα! Η θυσία τού Χριστού έχει άπειρη δύναμη, διότι δεν είναι απλώς θυσία ανθρώπου, αλλά Θεανθρώπου!

Αφού ο Θεός είναι πνεύμα, άπειρο πνεύμα, τότε είναι και πανταχού παρών και μπορεί να λατρεύεται σε κάθε τόπο, όχι αποκλειστικά στα Ιεροσόλυμα, όπως νόμιζαν οι Ιουδαίοι, ή στο όρος Γαριζίν, όπως νόμιζαν οι Σαμαρείτες. Βεβαίως αυτό δεν καταργεί την ιδιαίτερη σημασία τών ναών ή γενικότερα τών προσκυνηματικών τόπων.

Σε κάθε τόπο τής δεσποτείας τού Κυρίου μπορούμε να λατρεύουμε το Θεό, ιδιαιτέρως δε εις τούς ιερούς ναούς και τα ιερά προσκυνήματα, όπου τελείται το μυστήριο τής Θείας Κοινωνίας και υπάρχουν λείψανα αγίων και άλλα ιερά κειμήλια και αντικείμενα και απ’ αυτά ο άνθρωπος βοηθείται να έλθει σε κατάνυξη και να λατρεύσει καλύτερα τον Θεό. Ναι μεν είναι «Πνεύμα ο Θεός», αλλά ο άνθρωπος είναι και σώμα και γι’ αυτό έχει ανάγκη και υλικών και αισθητών πραγμάτων, όπως είναι και οι εικόνες, τα οποία υποβοηθούν στη λατρεία τού Θεού.

Άλλα σχετικά άρθρα:

• Περί τών υποστάσεων τής Αγίας Τριάδος

• Η ΄΄Εν Πνεύματι΄΄ λατρεία τού Θεού

• Μέρος 1^ο: Ο Υιός ως ο Μέγας Βασιλεύς

• Μέρος 2^ο: Ο Υιός Γιαχβέ ως ο Μέγας Βασιλεύς