1. Σύντομη βιογραφία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά

Ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς (1296-1359) καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια της Μικράς Ασίας. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1296.

Έχασε τον πατέρα του σε ηλικία επτά ετών, αλλά συνέχισε τις σπουδές του με βασιλικές δαπάνες. Σπούδασε στην Πανεπιστημιακή Σχολή της Πόλης και διακρίθηκε στη γνώση της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Εν τούτοις, επειδή εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη πολύ νωρίς, είναι ελάχιστα πιθανό να προχώρησε πολύ πιο πέρα από την «εγκύκλιον παιδείαν», που κάθε βυζαντινός έπρεπε να τελειώσει προκειμένου να καταλάβει μια θέση στην καλλιεργημένη κοινωνία ή να συνεχίσει τις σπουδές του στη θεολογία και τη φιλοσοφία.

Σε ηλικία είκοσι ετών ακολούθησε τον μοναχικό βίο. Ασκήτεψε στο όρος Παπίκιον (που βρισκόταν ανάμεσα στη Μακεδονία και τη Θράκη), στο Άγιον Όρος και στη Βέροια. Το 1326 χειροτονήθηκε ιερέας. Το 1347 εξελέγη αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης.

Στις αρχές του 1354 ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, κατευθυνόμενος με πλοίο προς την Κωνσταντινούπολη, έπεσε αιχμάλωτος στα χέρια Τούρκων και οδηγήθηκε στη Μικρά Ασία. Τελικά απελευθερώθηκε την άνοιξη του 1355, με την καταβολή –μάλλον από τους Σέρβους– ενός σεβαστού ποσού ως λύτρα.

Πέθανε από βαριά ασθένεια στις 14 Νοεμβρίου 1359. Ο λαός τον τίμησε αμέσως ως άγιο, πριν από την επίσημη ανακήρυξη της αγιότητάς του στη σύνοδο του 1368¹².

Ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς ήλθε σε ολομέτωπη σύγκρουση με τους ορθόδοξους θεολόγους που είχαν εκείνη την εποχή επηρεασθεί από τη δυτική θεολογική σκέψη.

Στην προσπάθειά του να υπερασπισθεί την πατερική διδασκαλία από την επίθεση που αυτή δεχόταν, ανέπτυξε και συστηματοποίησε την ορθόδοξη θεολογία. Καταπολεμώντας την απολυτοποίηση της θείας ουσίας και την εισαγωγή της φιλοσοφίας ως αναγκαίας προϋπόθεσης γνώσεως του Θεού, στηρίχθηκε στη διάκριση μεταξύ αμέθεκτης θείας ουσίας και μεθεκτών ενεργειών (που έχουν ως πηγή τους τη θεία ουσία) και ανέδειξε τη γνώση του Θεού όχι ως αποτέλεσμα νοητικής διεργασίας αλλά ως προσωπικό γεγονός μετοχής στον ίδιο τον Τριαδικό Θεό (μετέχοντας στις άκτιστες θείες ενέργειες κοινωνούμε με τον Θεό προσωπικά, αφού ο Θεός δεν είναι μια απρόσωπη ουσία αλλά κοινωνία προσώπων).

Σημειώσεις

12. Ιω. Μάγιεντορφ, Η βυζαντινή κληρονομιά στην Ορθόδοξη Εκκλησία, μτφρ. Δ. Μόσχος, εκδ. Αρμός, Αθήνα 1999, σ. 213-217. Βενιζέλος Χριστοφορίδης, Οι ησυχαστικές έριδες κατά το ιδ΄ αιώνα, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1993², σ. 35, 106-110.