• 1. Ιστορική αναδρομή τού Κοσμολογικού επιχειρήματος (Καλάμ)

• 2. Ποιο είναι το Κοσμολογικό Επιχείρημα (Καλάμ)

  • Α. Το πρώτο βήμα τού Κοσμολογικού Επιχειρήματος

  • Β. Το δεύτερο βήμα τού Κοσμολογικού Επιχειρήματος

    • α) Πρώτο Φιλοσοφικό Επιχείρημα

    • β) Δεύτερο Φιλοσοφικό Επιχείρημα

    • γ) Πρώτη Επιστημονική Επιβεβαίωση

    • δ) Δεύτερο Επιστημονικό Επιχείρημα

• 3. Ποιες ιδιότητες πρέπει να έχει αυτή η αιτία του σύμπαντος;

Συχνά οι Αθεϊστές, προκειμένου να αποφύγουν την αναγκαιότητα ενός Δημιουργού, ισχυρίζονται ότι το σύμπαν υπήρχε ή από πάντα, ή ότι είναι ένα μεταξύ απείρων συμπάντων. Έτσι όμως, η απειρότητα συμπάντων θα σήμαινε ότι το αδιέξοδο τής πρώτης αιτίας, όχι μόνο δεν λύνεται, αλλά απειρίζεται! Επειδή θα έπρεπε έτσι να έχουμε άπειρα αντικείμενα εκ τού μηδενός, αντί για ένα! Όσο για την υποτιθέμενη απειρότητα προγενεστέρων αιτιών τού κόσμου μας, η λογική και τα Μαθηματικά είναι καταπέλτης εναντίον τέτοιων απόψεων, και είναι και σύμφωνα πάντα με τη φιλοσοφία αιώνων! Όμως ας δούμε περισσότερα από τον εξαιρετικό Δρα William Lane Craig.

1. Ιστορική αναδρομή τού Κοσμολογικού επιχειρήματος (Καλάμ)

Ως παιδί αναρωτιόμουν για την ύπαρξη του σύμπαντος. Από πού προήλθε; Έχει αρχή; Θυμάμαι ότι είχα ξαπλώσει στο κρεβάτι ένα βράδυ προσπαθώντας να σκεφτώ ένα αρχαίο, άπειρο σύμπαν όπου κάθε γεγονός προηγείται από το άλλο, το ένα πριν από το άλλο, αιώνια στο παρελθόν, χωρίς σημείο στάσης - ή, ακριβέστερα, χωρίς κανένα σημείο εκκίνησης! Ένα άπειρο παρελθόν, χωρίς αρχή! Παρόλα αυτά μου φαινόταν απίθανο. Πρέπει να έχει αρχή, σκέφτηκα, ώστε να ξεκινήσουν όλα.

Για χιλιετίες, οι άνθρωποι είχαν "παλέψει" με την ιδέα ενός άπειρου σύμπαντος και με το ζήτημα του κατά πόσο υπήρχε μια απόλυτη αρχή. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι πίστευαν ότι η ύλη ήταν απαραίτητη και άκτιστη και συνεπώς αιώνια. Κατ' αυτούς ο Θεός μπορεί να είναι υπεύθυνος για την εισαγωγή τάξης στο σύμπαν, αλλά δεν δημιούργησε το ίδιο το σύμπαν.

Αυτή η ελληνική άποψη ήταν σε αντίθεση ακόμη και με την πιο αρχαία εβραϊκή σκέψη για το θέμα αυτό. Οι Εβραίοι συγγραφείς υποστήριξαν ότι το σύμπαν δεν υπήρχε από πάντα, αλλά δημιουργήθηκε από τον Θεό κάποια στιγμή στο παρελθόν. Όπως ο πρώτος στίχος των εβραϊκών ιερών γραφών δηλώνει: "Στην αρχή ο Θεός δημιούργησε τους ουρανούς και τη γη" (Γένεσις 1: 1).

Τελικά αυτές οι δύο ανταγωνιστικές παραδόσεις άρχισαν να αλληλεπιδρούν. Στο εσωτερικό της Δυτικής φιλοσοφίας προέκυψε μια διαρκής συζήτηση που κράτησε για πάνω από χίλια χρόνια για το αν το σύμπαν είχε αρχίσει ή όχι. Αυτή η συζήτηση διαδραματίσθηκε μεταξύ Εβραίων και Μουσουλμάνων, καθώς και Χριστιανών. Τελικά, έσπευσαν να καταλήξουν σε ένα ουδέτερο συμπέρασμα κατά την άποψη του γερμανού φιλόσοφου Immanuel Kant τον 18ο αιώνα. Κρίθηκε, ειρωνικά, ότι υπάρχουν λογικά επιχειρήματα και για τις δύο πλευρές, εκθέτοντας έτσι την "πτώχευση" της ίδιας της λογικής!

Για πρώτη φορά έμαθα γι' αυτό το θέμα, μόνο μετά την αποφοίτησή μου από το πανεπιστήμιο. Θέλοντας να βγάλω ένα συμπέρασμα, αποφάσισα μετά την ολοκλήρωση του μεταπτυχιακού μου έργου στη φιλοσοφία να βρω κάποιον που θα ήταν πρόθυμος να επιβλέπει μια διδακτορική διατριβή σε αυτό το ζήτημα. Ο άνθρωπος που ξεχώρισε από όλους τους άλλους ήταν ο καθηγητής John Hick στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.

Ήρθαμε στο Μπέρμιγχαμ και έγραψα το κοσμολογικό επιχείρημα για την αρχή του σύμπαντος, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Hick και τελικά εκδόθηκαν τρία βιβλία από τη διδακτορική αυτή διατριβή μου. Ήμουν σε θέση να διερευνήσω τις ιστορικές ρίζες του επιχειρήματος, καθώς και να εμβαθύνω και να προωθήσω την ανάλυσή του. Ανακάλυψα επίσης εκπληκτικές συνδέσεις με τη σύγχρονη αστρονομία και κοσμολογία.

Λόγω των ιστορικών της ριζών στη μεσαιωνική ισλαμική θεολογία, βάφτισα το επιχείρημα μου: "Το Καλάμ Κοσμολογικό Επιχείρημα" ("Καλάμ" είναι η αραβική λέξη για τη μεσαιωνική θεολογία). Σήμερα, αυτό το επιχείρημα, που είχε ξεχαστεί από την εποχή του Καντ, είναι και πάλι πίσω στο επίκεντρο. Το Cambridge Companion to Atheism (2007) αναφέρει, "Η καταμέτρηση των άρθρων στα περιοδικά φιλοσοφίας δείχνει ότι έχουν δημοσιευτεί περισσότερα άρθρα... για το επιχείρημα Καλάμ από ό,τι έχουν δημοσιευθεί για οποιοδήποτε άλλη... σύγχρονη διατύπωση ενός επιχειρήματος για την ύπαρξη του Θεού... οι θεϊστές και οι αθεϊστές "δεν μπορούν να αφήσουν ήσυχο το επιχείρημα Καλάμ" (σελ. 183).

2. Ποιο είναι το Κοσμολογικό Επιχείρημα (Καλάμ)

Ποιο είναι το επιχείρημα που έχει προκαλέσει τέτοιο ενδιαφέρον;

Ας επιτρέψουμε σε έναν από τους μεγαλύτερους μεσαιωνικούς πρωταγωνιστές περί αυτού του θέματος, να μιλήσει για τον εαυτό του.

Ο Αλ-Γκαζάλι ήταν ένας μουσουλμάνος θεολόγος από την Περσία (σήμερα, Ιράν) του δωδέκατου αιώνα. Ανησυχούσε ότι οι μουσουλμάνοι φιλόσοφοι της εποχής του επηρεάστηκαν από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και αρνούνταν τη δημιουργία του κόσμου από τον Θεό. Αφού μελέτησε διεξοδικά τις διδασκαλίες αυτών των φιλοσόφων, ο Γκαζάλι έγραψε μια κριτική πάνω στις απόψεις τους με τίτλο "Η ασυνέπεια των Φιλοσόφων". Σε αυτό το συναρπαστικό βιβλίο, υποστηρίζει ότι η ιδέα ενός άπειρου σύμπαντος είναι παράλογη. Το σύμπαν πρέπει να έχει μια αρχή και αφού τίποτα δεν αρχίζει να υπάρχει χωρίς αιτία, πρέπει να υπάρχει ένας υπερβατικός Δημιουργός του σύμπαντος.

Ο Γκαζάλι διατυπώνει το επιχείρημά του πολύ απλά: "Κάθε τι που αρχίζει να υπάρχει, έχει αιτία για την αρχή του. Ο κόσμος είναι κάτι που άρχισε να υπάρχει. Ως εκ τούτου, έχει μια αιτία για την ύπαρξή του."^[1]

Ο συλλογισμός του Ghazali περιλαμβάνεται σε τρία απλά βήματα:

Βήμα 1. Ό, τι αρχίζει να υπάρχει έχει αιτία για την ύπαρξή του.

Βήμα 2. Το σύμπαν άρχισε να υπάρχει.

Βήμα 3. Επομένως, το σύμπαν έχει μια αιτία για την ύπαρξή του.

Α. Το πρώτο βήμα τού Κοσμολογικού Επιχειρήματος

Ας δούμε κάθε βήμα αυτού του επιχειρήματος.

Παρατηρήστε ότι ο Γκαζάλι, δεν χρειαζόταν ένα τόσο πλεονάζον αρχικό βήμα (1) για να επιτύχει το επιχείρημά του. Ή, το πρώτο βήμα μπορεί να δηλωθεί και πιο απλά:

1. Αν το σύμπαν άρχισε να υπάρχει, τότε το σύμπαν έχει μια αιτία.

Αυτή η πιο μετριοπαθής εκδοχή τού πρώτου βήματος θα μας επιτρέψει να αποφύγουμε τους περισπασμούς σχετικά με την ένσταση ότι τα υποατομικά σωματίδια που είναι το αποτέλεσμα διεργασιών κβαντικής αποσύνθεσης εμφανίζονται χωρίς αιτία. Αυτή η υποτιθέμενη εξαίρεση από το πρώτο βήμα δεν έχει σχέση με το ίδιο αυτό βήμα. Γιατί το σύμπαν περιλαμβάνει όλη την γενική πραγματικότητα του χωροχρόνου. Επομένως, για να "γεννηθεί" ολόκληρο το σύμπαν χωρίς αιτία, πρέπει να "γεννηθεί" από το τίποτα, το οποίο είναι παράλογο. Στα γεγονότα κβαντικής αποσύνθεσης, τα σωματίδια δεν δημιουργούνται από το τίποτα. Όπως ο Christopher Isham, ο πρώην κβαντικός Βρετανός κοσμολόγος, αναφέρει:

Χρειάζεται προσοχή όταν χρησιμοποιείται η λέξη "δημιουργία" σε ένα φυσικό περιβάλλον. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι η δημιουργία στοιχειωδών σωματιδίων σε έναν επιταχυντή. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει σε αυτή την κατάσταση είναι η μετατροπή του ενός τύπου ύλης σε μία άλλη κατάσταση, με τη συνολική ποσότητα ενέργειας να διατηρείται στη διαδικασία.^[2]

Επιτρέψτε μου να δώσω τρεις λόγους για να υποστηρίξω το βήμα 1:

α) Δεν μπορεί να προέλθει κάτι από το τίποτα. Ο ισχυρισμός ότι κάτι μπορεί να προκύψει από το τίποτα είναι κάτι χειρότερο από τη μαγεία. Όταν ένας μάγος τραβά ένα κουνέλι από ένα καπέλο, τουλάχιστον υπάρχει ο μάγος, για να μην αναφέρουμε το καπέλο... Αλλά αν αρνηθείτε το παραπάνω πρώτο βήμα, πρέπει να προβληματιστείτε, ότι ολόκληρο το σύμπαν εμφανίστηκε κάποια στιγμή στο παρελθόν χωρίς κανένα λόγο. Αλλά κανείς δεν πιστεύει ειλικρινά ότι τα πράγματα, ας πούμε, ένα άλογο ή ένα χωριό, μπορούν απλά να προκύψουν χωρίς αιτία, από το τίποτα.

β) Εάν κάτι μπορεί να προκύψει από το τίποτα, τότε γίνεται ανεξήγητο, γιατί οτιδήποτε δεν προκύπτει από το τίποτα. Σκεφτείτε το: γιατί τα ποδήλατα, ο Μπετόβεν και η μπύρα, απλώς δεν προκύπτουν από το τίποτα; Γιατί να είναι μόνο τα σύμπαντα που μπορεί να προκύψουν από το τίποτα; Τι κάνει το τίποτα τόσο διακριτικό; Δεν μπορεί να υπάρχει στο τίποτα κάτι που ευνοεί τα σύμπαντα, γιατί το τίποτα δεν έχει ιδιότητες. Ούτε μπορεί κάτι να αναγκάσει το τίποτα, γιατί δεν υπάρχει τίποτα που να το καθορίζει!

γ) Η κοινή εμπειρία μας και τα επιστημονικά στοιχεία επιβεβαιώνουν την αλήθεια τού πρώτου βήματος. Η επιστήμη της κοσμογονίας βασίζεται στην υπόθεση ότι υπάρχουν αιτιώδεις προϋποθέσεις για την προέλευση του αγνώστου. Επομένως, είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς κάποιος που αποδέχεται τη σύγχρονη επιστήμη μπορεί να αρνηθεί το πρώτο βήμα.

Πιστεύω λοιπόν ότι το πρώτο βήμα για το κοσμολογικό επιχείρημα Καλάμ είναι σίγουρα αλήθεια.

Β. Το δεύτερο βήμα τού Κοσμολογικού Επιχειρήματος

Το πιο αμφιλεγόμενο βήμα στο επιχείρημα, είναι το 2ο βήμα, ότι το σύμπαν άρχισε να υπάρχει. Αυτό δεν είναι καθόλου προφανές. Ας εξετάσουμε τόσο τα φιλοσοφικά επιχειρήματα όσο και τα επιστημονικά στοιχεία που υποστηρίζουν το βήμα 2:

Πρώτο φιλοσοφικό επιχείρημα:

Ο Γκαζάλι ισχυρίστηκε ότι εάν το σύμπαν ποτέ δεν άρχισε να υπάρχει, τότε υπήρξε ένας άπειρος αριθμός προηγούμενων γεγονότων πριν από το σήμερα. Αλλά, υποστήριξε ότι ένας άπειρος αριθμός πραγμάτων δεν μπορεί να υπάρξει. Ο Γκαζάλι αναγνώρισε ότι θα μπορούσε να υπάρχει ένας δυνητικά άπειρος αριθμός πραγμάτων, αλλά αρνήθηκε ότι θα μπορούσε να υπάρξει ένας πραγματικά άπειρος αριθμός πραγμάτων.

Όταν λέμε ότι κάτι είναι δυνητικά άπειρο, το άπειρο χρησιμεύει απλώς ως ένα ιδανικό όριο που ποτέ δεν φτάνει μέχρι εκεί. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να διαιρέσετε οποιαδήποτε πεπερασμένη απόσταση στο μισό, και έπειτα στα 4 και έπειτα στα 8 και έπειτα στα 16 και ούτω καθεξής επ' άπειρον. Ο αριθμός των διαιρέσεων είναι δυνητικά άπειρος, με την έννοια ότι θα μπορούσατε να συνεχίσετε να διαιρείτε ατελείωτα. Αλλά δεν θα φτάνατε ποτέ σε ένα "άπειρο" τμήμα. Δεν θα είχατε ποτέ έναν πραγματικά απεριόριστο αριθμό τμημάτων ή διαιρέσεων πρακτικά.

Τώρα ο Γκαζάλι δεν έχει κανένα πρόβλημα με την ύπαρξη απλώς δυνητικών άπειρων πραγμάτων, επειδή αυτά είναι ακριβώς τα ιδανικά όρια. Αλλά ισχυρίστηκε ότι εάν υπήρχε πραγματικά άπειρος αριθμός πραγμάτων, τότε θα προέκυπταν διάφοροι παραλογισμοί. Αν θέλουμε να αποφύγουμε αυτούς τους παραλογισμούς, τότε πρέπει να αρνηθούμε ότι υπάρχει πραγματικά άπειρος αριθμός πραγμάτων. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των γεγονότων του παρελθόντος δεν μπορεί να είναι πραγματικά άπειρος. Επομένως, το σύμπαν δεν μπορεί να είναι άναρχο χρονικά.

Πολύ συχνά υποστηρίζεται ότι αυτό το είδος επιχειρημάτων έχει ακυρωθεί από τις εξελίξεις στα σύγχρονα μαθηματικά. Στη θεωρία συνόλων η χρήση των πραγματικά απεριόριστων συνόλων είναι συνήθης. Για παράδειγμα, το σύνολο των φυσικών αριθμών {0, 1, 2, ... } έχει έναν πραγματικά άπειρο αριθμό μελών. Ο αριθμός των μελών σε αυτή τη σειρά δεν είναι απλώς δυνητικά άπειρος, σύμφωνα με τη θεωρία σύγχρονων συνόλων. Αλλά ο αριθμός των μελών είναι πραγματικά άπειρος. Πολλοί άνθρωποι έχουν συμπεράνει ότι αυτές οι εξελίξεις υπονομεύουν το επιχείρημα του Γκαζάλι.

Αλλά είναι όντως έτσι; Η θεωρία συνόλων μας δείχνει ότι αν υιοθετήσεις συγκεκριμένα αξιώματα και κανόνες, τότε μπορείς να μιλήσεις για πραγματικά άπειρες συλλογές με έναν τρόπο που να έχει συνοχή χωρίς να έρχεσαι σε αντίφαση με τον εαυτό σου. Αυτό που εκπληρώνουν όλα αυτά είναι ότι σου δείχνουν πώς να ορίσεις ένα συγκεκριμένο "Σύμπαν λόγου" που να μιλάς με συνοχή και συνέπεια σχετικά με πραγματικά άπειρα σύνολα και χρόνους. Αλλά δεν πετυχαίνει απολύτως τίποτα στο να δείξει ότι τέτοιες μαθηματικές οντότητες ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ και αντικειμενικά υπάρχουν ή ότι μια σειρά από άπειρα γεγονότα μπορούν να υπάρξουν. Αν ο Γκαζάλι είναι σωστός, τότε αυτό το σύμπαν με τα άπειρα γεγονότα μπορεί να εκληφθεί σαν ένα φανταστικό βασίλειο, σαν τον κόσμο του Σέρλοκ Χόλμς, ή κάτι που υπάρχει μόνο μέσα στο μυαλό μας.

Ο τρόπος με τον οποίο ο Γκαζάλι αναδεικνύει την αληθινή αδυναμία ενός πραγματικά απεριόριστου αριθμού πραγμάτων είναι να φανταστούμε πώς θα ήταν μια τέτοια συλλογή αν μπορούσε να υπάρξει και στη συνέχεια να αντλήσουμε τις παράλογες συνέπειες της. Επιτρέψτε μου να μοιραστώ ένα από τα αγαπημένα μου παραδείγματα, που ονομάζεται "To ξενοδοχείο του Hilbert", δημιουργία του μεγάλου γερμανού μαθηματικού David Hilbert.

Ο Hilbert μας προσκαλεί να φανταστούμε ένα απλό ξενοδοχείο με πεπερασμένο αριθμό δωματίων. Ας υποθέσουμε, επιπλέον, ότι όλα τα δωμάτια είναι γεμάτα. Αν ένας νέος επισκέπτης εμφανιστεί στο γραφείο ζητώντας ένα δωμάτιο, ο διευθυντής λέει, "Λυπούμαστε, όλα τα δωμάτια είναι γεμάτα", και αυτό είναι, τέλος.

Αλλά τώρα, λέει ο Hilbert, ας φανταστούμε ένα ξενοδοχείο με ένα άπειρο αριθμό δωματίων, και ας υποθέσουμε για άλλη μια φορά ότι όλα τα δωμάτια είναι γεμάτα. Το γεγονός αυτό πρέπει να εκτιμηθεί με σαφήνεια. Δεν υπάρχει καμία κενή θέση σε αυτό το άπειρο ξενοδοχείο. Κάθε δωμάτιο έχει ήδη ένα άτομο. Τώρα υποθέστε ότι ένας νέος επισκέπτης εμφανίζεται στη ρεσεψιόν, ζητώντας ένα δωμάτιο. "Δεν υπάρχει πρόβλημα," λέει ο διευθυντής. Μετακινεί το άτομο που διαμένει στο δωμάτιο #1 στο δωμάτιο #2, το άτομο που έμενε στο δωμάτιο #2 στο δωμάτιο #3, το άτομο που έμενε στο δωμάτιο #3 στο δωμάτιο #4 και ούτω καθεξής μέχρι το άπειρο. Ως αποτέλεσμα των αλλαγών αυτών των δωματίων, το δωμάτιο #1 να είναι τώρα κενό, και ο επισκέπτης να μπορέσει να μείνει. Αλλά το παράδοξο είναι ότι πριν φτάσει, όλα τα δωμάτια ήταν ήδη γεμάτα! Άρα δημιουργούνται λογικά προβλήματα.

Γίνεται και χειρότερο! Ας υποθέσουμε τώρα, λέει ο Χίλμπερτ, ότι ένας άπειρος, (λόγου χάριν), αριθμός από νέους επισκέπτες εμφανίζεται στη ρεσεψιόν, ζητώντας δωμάτια. "Κανένα πρόβλημα!", Λέει ο υπεύθυνος. Μετακινεί το άτομο που διαμένει στο δωμάτιο #1 στο δωμάτιο #2, το άτομο που έμενε στο δωμάτιο #2 στο δωμάτιο #4, το άτομο που διαμένει στο δωμάτιο #3 στο δωμάτιο #6, κάθε φορά μετακινεί το άτομο σε νέο δωμάτιο πολλαπλασιασμένο το αρχικό νούμερο επί του 2. Δεδομένου ότι οποιοσδήποτε αριθμός πολλαπλασιάζεται με δύο είναι ένας ζυγός αριθμός, όλοι οι επισκέπτες μένουν χαρούμενοι. Ως αποτέλεσμα, όλα τα μονά δωμάτια, να γίνονται κενά για το άπειρο των νέων επισκεπτών. Στην πραγματικότητα, ο διαχειριστής θα μπορούσε να το κάνει αυτό απεριόριστες φορές και να φιλοξενεί πάντα απείρως περισσότερους επισκέπτες. Αλλά το παράδοξο είναι ότι πριν φτάσουν, όλα τα δωμάτια ήταν ήδη γεμάτα!

Όπως ένας φοιτητής μου είπε κάποτε, το Hilbert's Hotel, αν μπορούσε να υπάρξει, θα έπρεπε να γράφει απ' έξω: "Δεν υπάρχει κενή θέση! (Πελάτες καλώς ήλθατε!). "Μπορεί ένα τέτοιο ξενοδοχείο να υπάρχει στην πραγματικότητα;

Το ξενοδοχείο Hilbert είναι παράλογο. Δεδομένου ότι τίποτα δεν στέκει στο παράδειγμα που αφορά ένα ξενοδοχείο, το επιχείρημα μπορεί να γενικευθεί ώστε δείξει ότι η ύπαρξη ενός πραγματικά απεριόριστου αριθμού πραγμάτων είναι παράλογη.

Μερικές φορές οι άνθρωποι αντιδρούν στο ξενοδοχείο του Hilbert λέγοντας ότι οι παραλογισμοί αυτοί προκύπτουν επειδή η έννοια του άπειρου είναι πέρα από εμάς και δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Αλλά αυτή η αντίδραση είναι λανθασμένη και αφελής. Όπως είπα, η άπειρη θεωρία των συνόλων είναι ένας πολύ ανεπτυγμένος και κατανοητός κλάδος των σύγχρονων μαθηματικών. Οι παρανοήσεις προκύπτουν επειδή ακριβώς κατανοούμε τη φύση του πραγματικού άπειρου. Ο Hilbert ήταν έξυπνος και γνώριζε καλά πώς να απεικονίσει τις παράξενες συνέπειες της ύπαρξης ενός πραγματικά απεριόριστου αριθμού πραγμάτων.

Πραγματικά, το μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει ο κριτικός σε αυτό το σημείο είναι να "δαγκώσει τη σφαίρα" και να πει ότι ένα ξενοδοχείο σαν του Hilbert δεν είναι παράλογο. Κάποιες φορές οι κριτικοί θα προσπαθήσουν να δικαιολογήσουν αυτή την άποψη λέγοντας ότι εάν ένα πραγματικό άπειρο μπορεί να υπάρχει, τότε τέτοιες καταστάσεις είναι ακριβώς αυτό που πρέπει να περιμένουμε. Αλλά αυτή η απάντηση είναι ανεπαρκής. Φυσικά, ο Hilbert θα συμφωνούσε ότι αν υπήρχε ένα πραγματικό άπειρο, η κατάσταση με το φανταστικό του ξενοδοχείο είναι αυτό που θα περίμενε κανείς. Αλλά το ερώτημα είναι αν ένα τέτοιο ξενοδοχείο είναι πραγματικά δυνατό.

Πιστεύω λοιπόν ότι το πρώτο επιχείρημα του Γκαζάλι είναι καλό. Δείχνει ότι ο αριθμός των συμβάντων του παρελθόντος πρέπει να είναι πεπερασμένος. Επομένως, το σύμπαν πρέπει να έχει αρχίσει. Μπορούμε να συνοψίσουμε το επιχείρημα του Γκαζάλι ως εξής:

1. Δεν μπορεί να υπάρξει πρακτικά κάτι άπειρο.

2. Μια άπειρη προσωρινή χρονική οπισθοδρόμηση γεγονότων είναι ένα πραγματικό άπειρο.

3. Συνεπώς, δεν μπορεί να υπάρξει μια άπειρη προσωρινή χρονική οπισθοδρόμηση γεγονότων.

Δεύτερο φιλοσοφικό επιχείρημα:

Ο Ghazali έχει ένα δεύτερο, ανεξάρτητο επιχείρημα για την αρχή του σύμπαντος. Η σειρά των άπειρων παρελθοντικών γεγονότων, ο Γκαζάλι παρατηρεί, έχει διαμορφωθεί προσθέτοντας το ένα γεγονός μετά το άλλο. Η σειρά των παρελθοντικών γεγονότων είναι σαν μια ακολουθία ντόμινο που πέφτουν το ένα μετά το άλλο μέχρι να φτάσουμε στο τελευταίο ντόμινο, στο σήμερα. Αλλά, υποστηρίζει, καμία σειρά που σχηματίζεται με την προσθήκη ενός στοιχείου μετά από ένα άλλο δεν μπορεί να είναι πραγματικά άπειρο. Γιατί δεν γίνεται να κάνεις προσπέλαση από έναν άπειρο αριθμό στοιχείων, ένα κάθε φορά.

Αυτό είναι εύκολο να δούμε στην περίπτωση που προσπαθούμε να μετρήσουμε στο άπειρο. Ανεξάρτητα από το πόσους αριθμούς μετράς, υπάρχει πάντα ένας αριθμός άπειρων αριθμών που μένει να μετρήσεις.

Αλλά αν δεν μπορείς να μετρήσεις ως το άπειρο, πώς θα μπορούσατε να μετρήσεις από το άπειρο; Αυτό θα ήταν σαν κάποιος να ισχυρίζεται ότι έχει καταμετρήσει όλους τους αρνητικούς αριθμούς, καταλήγοντας στο μηδέν:... , -3, -2, -1, 0. Αυτό φαίνεται τρελό. Επειδή πριν μπορέσει να μετρήσει 0, θα πρέπει να μετρήσει -1, και πριν μπορέσει να μετρήσει -1, θα πρέπει να μετρήσει -2 και ούτω καθεξής, επ' άπειρον. Πριν μετρηθεί οποιοσδήποτε αριθμός, θα πρέπει πρώτα να μετρηθεί ένας άπειρος αριθμός, αριθμών. Το μόνο που γίνεται είναι ότι πάμε πίσω και πίσω στο παρελθόν, έτσι ώστε κανένας αριθμός δεν θα μπορούσε ποτέ να μετρηθεί.

Αλλά τότε το τελικό ντόμινο δεν θα μπορούσε να πέσει αν ένας άπειρος αριθμός ντόμινο έπρεπε να πέσει πρώτα. Έτσι το σήμερα δεν θα μπορούσε ποτέ να επιτευχθεί. Αλλά προφανώς, είμαστε εδώ! Αυτό δείχνει ότι η σειρά των παρελθοντικών γεγονότων πρέπει να είναι πεπερασμένη και να έχει αρχή.

Ο Γκαζάλι επιδίωξε να αυξήσει την αδυναμία σχηματισμού ενός άπειρου παρελθόντος, δίνοντας παραδείγματα των παραλογισμών που θα προέκυπταν αν μπορούσε να γίνει. Για παράδειγμα, υποθέστε ότι για κάθε μία τροχιά που ο Κρόνος ολοκληρώνει γύρω από τον ήλιο ο Δίας ολοκληρώνει δύο. Όσο περισσότερο περιστρέφονται, τόσο περισσότερο ο Κρόνος μένει πίσω. Εάν συνεχίσουν αυτή την τροχιά για πάντα, θα πλησιάσουν ένα όριο με τον οποίο ο Κρόνος είναι απείρως πολύ πίσω από τον Δία. Πρακτικά όμως, ποτέ δεν θα καταλήξουν πραγματικά στο όριο αυτό.

Υποθέστε τώρα, ότι ο Δίας και ο Κρόνος βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον ήλιο, αιωνίως. Ποιός πλανήτης θα έχει ολοκληρώσει τις περισσότερες τροχιές; Η απάντηση είναι ότι ο αριθμός των τροχιών τους είναι ακριβώς ο ίδιος: άπειρος! Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό το επιχείρημα λέγοντας ότι το άπειρο δεν είναι ένας αριθμός. Στα μαθηματικά είναι ένας αριθμός, ο αριθμός των στοιχείων στο σύνολο {0, 1, 2, 3, ... }.) Αυτό φαίνεται παράλογο: Όσο μεγαλύτερη είναι η τροχιά, τόσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά. Έτσι, πώς ο αριθμός των τροχιών γίνεται μαγικά ομοιόμορφος κάνοντας τους πλανήτες να βρίσκονται σε τροχιά από πάντα;

Ένα άλλο παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι συναντάμε κάποιον που ισχυρίζεται ότι έχει μετρήσει από την αιωνιότητα και ότι τελειώνει τώρα:... -3, -2, -1, 0! Ουφ!

Μπορούμε λοιπόν να ρωτήσουμε: Γιατί απλά τελειώνει την αντίστροφη μέτρησή του, στο σήμερα; Γιατί δεν τελείωσε χθες ή την προηγούμενη μέρα; Μετά από όλα αυτά, μέχρι τότε είχε περάσει άπειρος χρόνος. Έτσι, αν ο άνθρωπος μετράει με ρυθμό ενός αριθμού ανά δευτερόλεπτο, έχει ήδη άπειρο αριθμό δευτερολέπτων για να ολοκληρώσει την αντίστροφη μέτρηση. Θα έπρεπε να έχει γίνει ήδη! Στην πραγματικότητα, σε οποιοδήποτε σημείο του παρελθόντος, έχει ήδη απεριόριστο χρόνο και έτσι πρέπει να έχει ήδη τελειώσει. Αλλά τότε, σε κανένα σημείο του παρελθόντος, δεν μπορούμε να βρούμε τον άνθρωπο αυτόν να ολοκληρώνει την αντίστροφη μέτρηση, πράγμα που αντιφάσκει με την υπόθεση ότι μετράει αιώνια.

Αυτά τα παραδείγματα ενισχύουν τον ισχυρισμό του Γκαζάλι, ότι καμία σειρά που σχηματίζεται με την προσθήκη ενός μέλους μετά από άλλο δεν μπορεί να είναι πραγματικά άπειρη. Δεδομένου ότι η σειρά των παρελθοντικών γεγονότων έχει διαμορφωθεί με την προσθήκη ενός γεγονότος μετά το άλλο, δεν μπορεί να είναι πραγματικά απεριόριστη. Πρέπει να έχει αρχή. Έτσι έχουμε ένα δεύτερο καλό επιχείρημα για το βήμα 2, ότι το σύμπαν άρχισε να υπάρχει. Μπορούμε να συνοψίσουμε αυτό το επιχείρημα ως εξής:

1. Μια συλλογή που σχηματίζεται από διαδοχική προσθήκη δεν μπορεί να είναι πραγματικά άπειρη.

2. Η χρονική σειρά γεγονότων είναι μια συλλογή που σχηματίζεται με διαδοχική προσθήκη.

3. Επομένως, η χρονική σειρά γεγονότων δεν μπορεί να είναι πραγματική άπειρη.

Και ακόμα:

1. Eάν εξ ορισμού το άπειρο δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος, τότε δεν είναι ένας αποκλειστικός αριθμός.

2. Εάν το άπειρο δεν είναι κάποιος αποκλειστικός αριθμός, τότε δεν μπορεί να μετρηθεί.

3. Eάν υπήρχε μια άπειρη σειρά ημερών πριν την σημερινή ημέρα, η σημερινή ημέρα δεν μπορεί να υπάρξει. Δεν είναι δυνατόν να μετρήσεις κάτι (άπειρο) που δεν έχει συγκεκριμένο αριθμό και να φτάσεις στο σήμερα, διότι για να φτάσεις στο σήμερα, θα έπρεπε να προηγηθούν άπειρες παρελθοντικές διαδικασίες, άρα ποτέ δεν θα φτάναμε στην σημερινή ημέρα.

4. Η σημερινή ημέρα υπάρχει

6. Επομένως, το σύμπαν έχει ένα σημείο αρχής από το οποίο μετρούμε.

7. Το σύμπαν έχει αρχή

Πρώτη επιστημονική επιβεβαίωση

Μια από τις πιο εκπληκτικές εξελίξεις της σύγχρονης αστρονομίας, τις οποίες ο Γκαζάλι δεν θα είχε προβλέψει ποτέ, είναι ότι τώρα έχουμε ισχυρά επιστημονικά στοιχεία για την αρχή του σύμπαντος. Η πρώτη επιστημονική επιβεβαίωση της αρχής του σύμπαντος προέρχεται από την διαστολή του σύμπαντος.

Σε όλη την ιστορία οι άνθρωποι έχουν υποθέσει ότι το σύμπαν στο σύνολό του ήταν αμετάβλητο και ακίνητο. Φυσικά, τα πράγματα στο σύμπαν κινούνταν και άλλαζαν, αλλά το ίδιο το σύμπαν ήταν ακριβώς εκεί από πάντα. Αυτή ήταν και η υπόθεση του Albert Einstein όταν άρχισε να εφαρμόζει τη νέα θεωρία της βαρύτητας στο σύμπαν, που ονομάζεται Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, το 1917.

Αλλά ο Αϊνστάιν βρήκε ότι υπήρχε κάτι τρομερά λάθος. Οι εξισώσεις του περιγράφουν ένα σύμπαν που είτε φούσκωνε και άνοιγε σαν ένα μπαλόνι είτε αλλιώς κατέρρεε πάνω του.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, ο Ρώσος μαθηματικός Alexander Friedman και ο Βέλγος αστρονόμος George LeMaitre αποφάσισαν να πάρουν τις εξισώσεις του Αϊνστάιν και να καταλήξουν σε μοντέλα ενός διαστελλόμενου σύμπαντος. Το 1929 ο Αμερικανός αστρονόμος Edwin Hubble, μέσω διαρκών παρατηρήσεων στο Αστεροσκοπείο του όρους Γουίλσον, έκανε μια εκπληκτική ανακάλυψη που επαλήθευσε τη θεωρία Friedman και LeMaitre. Διαπίστωσε ότι το φως από τους μακρινούς γαλαξίες φαίνεται να είναι πιο κόκκινο από το αναμενόμενο. Αυτή η "κόκκινη μετατόπιση" στο φως ήταν πιο εύκολη να παρατηρηθεί λόγω της έκτασης των κυμάτων φωτός καθώς οι γαλαξίες απομακρύνονται από μας. Οπουδήποτε κοιτούσε το τηλεσκόπιό του στο σκοτεινό ουρανό, ο Hubble παρατηρούσε την ίδια κόκκινη μετατόπιση στο φως από τους γαλαξίες. Φαίνεται ότι βρισκόμαστε στο κέντρο μιας κοσμικής έκρηξης και όλοι οι άλλοι γαλαξίες πετούν μακριά από μας με φανταστικές ταχύτητες!

Τώρα, σύμφωνα με το μοντέλο Friedman-LeMaitre, δεν είμαστε πραγματικά στο επίκεντρο του σύμπαντος. Μάλλον ένας παρατηρητής σε οποιονδήποτε γαλαξία που θα κοιτάξει έξω θα δει τους άλλους γαλαξίες να απομακρύνονται από αυτόν. Αυτό οφείλεται στο ότι, σύμφωνα με τη θεωρία, είναι πράγματι, το ίδιο το διάστημα που επεκτείνεται. Οι γαλαξίες είναι στην πραγματικότητα σε κατάσταση ηρεμίας στο διάστημα, αλλά απομακρύνονται ο ένας από τον άλλο καθώς το ίδιο το διάστημα διαστέλλεται.

Το μοντέλο Friedman-LeMaitre τελικά έγινε γνωστό ως η θεωρία του Big Bang. Αλλά αυτό το όνομα μπορεί να είναι παραπλανητικό. Η σκέψη της επέκτασης του σύμπαντος σαν ένα είδος έκρηξης θα μπορούσε να μας παραπλανήσει να σκεφτούμε ότι οι γαλαξίες κινούνται προς έναν προϋπάρχον κενό χώρο από ένα κεντρικό σημείο. Αυτή θα ήταν μια πλήρη παρεξήγηση του μοντέλου. Η θεωρία είναι πολύ πιο ριζοσπαστική από αυτή.

Καθώς αντιστρέφετε την διαστολή του σύμπαντος, όλο και πιο πίσω στο χρόνο, όλα πλησιάζουν όλο και πιο κοντά. Τελικά η απόσταση μεταξύ οποιωνδήποτε δύο σημείων στο διάστημα καθίσταται μηδενική. Δεν μπορείτε να πάτε πιο κοντά από αυτό! Έτσι, σε αυτό το σημείο έχετε φτάσει στο όριο του χώρου και του χρόνου. Ο χώρος και ο χρόνος δεν μπορούν να επεκταθούν περισσότερο από αυτό. Είναι κυριολεκτικά η αρχή του χώρου και του χρόνου.

Για να φτιάξουμε μια εικόνα αυτού, μπορούμε να απεικονίσουμε τον τρισδιάστατο χώρο μας ως δισδιάστατο δίσκο. ο οποίος συρρικνώνεται καθώς πάμε πίσω στον χρόνο

Γεωμετρική αναπαράσταση του χωροχρόνου. Ο δισδιάστατος δίσκος αντιπροσωπεύει τον τρισδιάστατο χώρο μας. Η κατακόρυφη διάσταση αντιπροσωπεύει το χρόνο. Καθώς κάποιος πηγαίνει πίσω στο χρόνο, ο χώρος συρρικνώνεται μέχρις ότου η απόσταση μεταξύ οποιωνδήποτε δύο σημείων είναι μηδέν. Ο χωροχρόνος έχει έτσι τη γεωμετρία ενός κώνου. Το σημείο του κώνου (Beginning Point) είναι το όριο του χώρου και του χρόνου και η αρχή τους.

Τελικά, η απόσταση μεταξύ οποιωνδήποτε δύο σημείων στο διάστημα καθίσταται μηδέν. Έτσι, ο χωροχρόνος μπορεί να αναπαρασταθεί γεωμετρικά ως κώνος. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι ενώ ένας κώνος μπορεί να επεκταθεί επ' αόριστον σε μια κατεύθυνση, έχει ένα οριακό σημείο προς την άλλη κατεύθυνση. Επειδή αυτή η κατεύθυνση αντιπροσωπεύει το χρόνο και το όριο αυτό βρίσκεται στο παρελθόν, το μοντέλο υποδηλώνει ότι το παρελθόν είναι πεπερασμένο και είχε αρχή.

Επειδή ο χωροχρόνος είναι η αρένα στην οποία υπάρχει όλη η ύλη και η ενέργεια, η αρχή του χωροχρόνου είναι επίσης η αρχή της ύλης και της ενέργειας. Είναι η αρχή του σύμπαντος.

Παρατηρήστε ότι δεν υπάρχει τίποτα πριν από το αρχικό όριο του χωροχρόνου. Ας μην παραπλανηθούμε με λόγια. Όταν λένε οι κοσμολόγοι: "Δεν υπάρχει τίποτα πριν από το αρχικό όριο" (δηλ. το σημείο Beginning Point στην εικόνα), δεν σημαίνει ότι υπάρχει κάποια κατάσταση πραγμάτων πριν από αυτό, και ότι αυτό είναι μια κατάσταση "τίποτα". Αυτό θα ήταν σαν να αντιμετωπίζαμε το "τίποτα" σαν να ήταν κάτι! Εννοούν ότι στο οριακό σημείο, είναι ψευδής η πρόταση ότι: "υπάρχει κάτι πριν από αυτό το σημείο".

Το στάνταρ μοντέλο Big Bang προβλέπει έτσι, μια απόλυτη αρχή του σύμπαντος. Εάν αυτό το μοντέλο είναι σωστό, τότε έχουμε εκπληκτική επιστημονική επιβεβαίωση της δεύτερης προκείμενης του κοσμολογικού επιχειρήματος Καλάμ.

Το μοντέλο είναι σωστό; ή, το πιο σημαντικό, είναι σωστό ότι προβλέπει την αρχή του σύμπαντος; Παρά την εμπειρική της επιβεβαίωση, το αρχικό Big Bang μοντέλο, θα πρέπει να τροποποιηθεί με διάφορους τρόπους. Το μοντέλο βασίζεται, στη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν. Αλλά η θεωρία του Αϊνστάιν καταρρέει όταν ο χώρος συρρικνώνεται σε υποατομικές αναλογίες. Θα πρέπει να εισαγάγουμε την υποατομική φυσική σε αυτό το σημείο και κανείς δεν είναι σίγουρος πώς πρέπει να γίνει αυτό. Επιπλέον, η επέκταση του σύμπαντος δεν είναι σταθερή, όπως στο αρχικό μοντέλο. Είναι μάλλον επιταχυνόμενη και μπορεί να είχε μια σύντομη στιγμή "υπερ-γρήγορης" επέκτασης στο παρελθόν.

Αλλά καμία από αυτές τις προσαρμογές δεν πρέπει να επηρεάσει τη θεμελιώδη πρόβλεψη της απόλυτης έναρξης του σύμπαντος. Πράγματι, οι φυσικοί έχουν προτείνει δεκάδες εναλλακτικά μοντέλα κατά τη διάρκεια των δεκαετιών από τη δουλειά του Friedman και του LeMaitre και εκείνα τα μοντέλα που δεν προβλέπουν απόλυτη αρχή έχουν αποδειχθεί επανειλημμένα ανεφάρμοστα. Να το πούμε πιο απλά, τα μόνα διαθέσιμα μη τροποποιημένα μοντέλα είναι εκείνα που περιλαμβάνουν μια απόλυτη αρχή στο σύμπαν. Αυτή η αρχή μπορεί να περιλαμβάνει ή όχι ένα σημείο εκκίνησης. Αλλά σε θεωρίες (όπως η "χωρίς όρια" του Stephen Hawking) που δεν έχουν σημείο αρχής, το παρελθόν είναι ακόμα και έτσι πεπερασμένο, όχι άπειρο. Το σύμπαν δεν υπήρξε για πάντα σύμφωνα με τέτοιες θεωρίες αλλά τέθηκε σε ύπαρξη, ακόμα κι αν δεν έγινε σε ένα σαφώς καθορισμένο σημείο που να γνωρίζουμε τώρα.

Κατά μία έννοια, η ιστορία της κοσμολογίας του εικοστού αιώνα μπορεί να θεωρηθεί ως μια σειρά αποτυχημένων προσπαθειών η μία μετά την άλλη για να αποφευχθεί η απόλυτη αρχή που προβλέπεται από το μοντέλο του Big Bang. Αυτό το μοντέλο έχει παραμείνει κυρίαρχο εδώ και σχεδόν 100 χρόνια, σε μια περίοδο τεράστιων προόδων στην παρατήρηση της αστρονομίας και της θεωρητικής αστροφυσικής.

Εν τω μεταξύ, μια σειρά αξιοσημείωτων θεωρημάτων έχει σφίξει όλο και περισσότερο τον κλοιό γύρω από τα εμπειρικά αποδεκτά μοντέλα δείχνοντας ότι κάτω από όλο και περισσότερες γενικές συνθήκες, μια απόλυτη αρχή είναι αναπόφευκτη.

Το 2003 οι Arvind Borde, Alan Guth και Alexander Vilenkin μπόρεσαν να αποδείξουν ότι κάθε σύμπαν που είναι κατά μέσο όρο σε κατάσταση κοσμικής επέκτασης δεν μπορεί να είναι άπειρο στο παρελθόν αλλά πρέπει να έχει αρχή. Αυτό ισχύει και για τα σενάρια πολλαπλών συμπάντων.

Το 2012 ο Vilenkin έδειξε ότι τα μοντέλα που δεν πληρούν αυτή τη μία προϋπόθεση ώστε αποφύγουν την αρχή του σύμπαντος, εξακολουθούν να αποτυγχάνουν για άλλους λόγους. Ο Vilenkin κατέληξε στο συμπέρασμα: «Κανένα από αυτά τα σενάρια δεν μπορεί πραγματικά να υποστηρίξει ένα παρελθοντικά αιώνιο σύμπαν».^[3] «Όλες οι αποδείξεις που έχουμε λένε ότι το σύμπαν είχε αρχή».^[4]

Το θεώρημα Borde-Guth-Vilenkin αποδεικνύει ότι ο κλασικός χωροχρόνος, κάτω από μια και μόνο γενική κατάσταση, δεν μπορεί να επεκταθεί απεριόριστα στο παρελθόν, αλλά πρέπει να φτάσει σε ένα όριο κάποια στιγμή στο πεπερασμένο παρελθόν. Τώρα είτε υπήρχε κάτι στην άλλη πλευρά αυτού του ορίου, της γνωστής μας μεγάλης έκρηξης είτε όχι δεν έχει σημασία. Εάν υπήρχε κάτι "πριν" την Μεγάλη Έκρηξη, τότε θα είναι μια περιοχή που περιγράφεται από την μέχρι τώρα ανακαλυφθείσα θεωρία της κβαντικής βαρύτητας. Στην περίπτωση αυτή, λέει ο Vilenkin, θα είναι η αρχή του σύμπαντος. Είτε έτσι είτε αλλιώς, άρχισε να υπάρχει το σύμπαν.

Φυσικά, τα επιστημονικά αποτελέσματα είναι πάντα προσωρινά. Μπορούμε να αναμένουμε ότι θα προταθούν νέες θεωρίες, προσπαθώντας να αποφύγουν την αρχή του σύμπαντος. Οι προτάσεις αυτές είναι ευπρόσδεκτες. Ωστόσο, είναι αρκετά σαφές πού ακριβώς δείχνουν τα στοιχεία. Σήμερα οι υποστηρικτές του κοσμολογικού επιχειρήματος του Ghazali βρίσκουν άνετα επιστημονική υποστήριξη για την αρχή του σύμπαντος.

Δεύτερο επιστημονικό επιχείρημα

Σαν να μην ήταν αρκετό, υπάρχει στην πραγματικότητα μια δεύτερη επιστημονική επιβεβαίωση της αρχής του σύμπαντος, αυτή από τον Δεύτερο Νόμο της Θερμοδυναμικής. Σύμφωνα με τον Δεύτερο Νόμο, αν δεν τροφοδοτηθεί ενέργεια σε ένα σύστημα, αυτό το σύστημα θα γίνεται ολοένα και πιο ασταθές.

Τώρα, ήδη από τον 19ο αιώνα οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι ο Δεύτερος Νόμος υπονοούσε μια ζοφερή πρόβλεψη για το μέλλον του σύμπαντος. Δεδομένου ότι υπάρχει αρκετός χρόνος, όλη η ενέργεια στο σύμπαν θα εξαπλωθεί ομοιόμορφα σε όλο το σύμπαν. Το σύμπαν θα γίνει μια άψογη σούπα στην οποία δεν θα είναι δυνατή καμία ζωή. Μόλις φτάσει σε μια τέτοια κατάσταση, δεν θα είναι δυνατή καμία σημαντική περαιτέρω αλλαγή. Θα είναι μια κατάσταση ισορροπίας. Οι επιστήμονες το ονόμασαν αυτό "Θερμικός θάνατος" του σύμπαντος.

Αλλά αυτή η πρόβλεψη έθεσε ένα ακόμα γρίφο: Εάν δοθεί αρκετός χρόνος, το σύμπαν αναπόφευκτα θα ωθείται στην κατάσταση του "θερμικού θανάτου", επομένως, γιατί εάν υπήρχε για πάντα, δεν βρίσκεται από τώρα σε μια τέτοια κατάσταση; Εάν σε ένα πεπερασμένο χρονικό διάστημα, το σύμπαν θα φτάσει σε ισορροπία, τότε, δεδομένου του απεριόριστου χρόνου του παρελθόντος, θα πρέπει ήδη μέχρι τώρα να βρίσκεται σε κατάσταση ισορροπίας. Αλλά δεν είναι. Βρισκόμαστε σε κατάσταση ανισορροπίας, όπου η ενέργεια είναι ακόμα διαθέσιμη για χρήση και το σύμπαν έχει μια ομαλή δομή.

Ο Γερμανός φυσικός Ludwig Boltzmann του 19ου αιώνα πρότεινε μια τολμηρή λύση σε αυτό το πρόβλημα. Ο Boltzmann πρότεινε ότι ίσως το σύμπαν είναι, στην πραγματικότητα, σε κατάσταση συνολικής ισορροπίας. Παρ' όλα αυτά, τυχαία θα προκύψουν πιο τακτοποιημένες καταστάσεις ανισορροπίας εδώ και εκεί κάπου στο συνολικό σύμπαν. Ο Boltzmann αναφέρεται σε αυτές τις απομονωμένες περιοχές ανισορροπίας ως "κόσμοι". Το σύμπαν μας συμβαίνει απλά να είναι ένας από αυτούς τους κόσμους. Τελικά, σύμφωνα με τον Δεύτερο Νόμο, θα επανέλθει στη γενική κατάσταση της ισορροπίας.

Οι σύγχρονοι φυσικοί έχουν απορρίψει γενικά την τολμηρή υπόθεση πολλών κόσμων του Boltzmann ως εξήγηση της παρατηρούμενης ανισορροπίας του σύμπαντος. Το θανατηφόρο "ελάττωμά" του είναι ότι αν ο κόσμος μας είναι απλώς μια τυχαία διακύμανση από μια κατάσταση συνολικής ισορροπίας, τότε θα πρέπει να παρατηρούμε ένα πολύ μικρότερο κομμάτι τάξης. Γιατί; Επειδή μια μικρή διακύμανση από την ισορροπία είναι πολύ πιο πιθανή από την τεράστια, διαρκή διακύμανση που απαιτείται για τη δημιουργία του σύμπαντος που βλέπουμε, και όμως μια μικρή διακύμανση θα ήταν αρκετή για την ύπαρξή μας. Για παράδειγμα, μια διακύμανση που δημιούργησε έναν κόσμο όχι μεγαλύτερο από το ηλιακό μας σύστημα θα ήταν αρκετό για να είμαστε ζωντανοί και θα ήταν αναμφίβολα πιο πιθανό να συμβεί παρά μια διακύμανση που θα σχημάτιζε ολόκληρο το σύμπαν που βλέπουμε!

Στην πραγματικότητα, η υπόθεση του Boltzmann, εάν εκληφθεί με συνέπεια, θα οδηγήσει σε ένα παράξενο είδος ψευδαίσθησης, ότι κατά πάσα πιθανότητα πραγματικά κατοικούμε σε έναν μικρότερο κόσμο και τα αστέρια και οι πλανήτες που παρατηρούμε είναι απλώς ψευδαισθήσεις, απλές εικόνες στους ουρανούς. Για αυτό το είδος του κόσμου, το παραπάνω είναι πολύ πιο πιθανό, από ό,τι ένα σύμπαν που, αντίθετα από τον Δεύτερο Νόμο της Θερμοδυναμικής, έχει απομακρυνθεί από την ισορροπία για δισεκατομμύρια χρόνια ώστε σχηματίσει το σύμπαν που παρατηρούμε.

Η ανακάλυψη της διαστολής του σύμπαντος στη δεκαετία του 1920 τροποποίησε την υπόθεση "Θερμικός θάνατος" που προβλεπόταν βάσει του Δεύτερου Νόμου, αλλά δεν άλλαξε το θεμελιώδες ερώτημα. Πρόσφατες ανακαλύψεις δείχνουν ότι η κοσμική επέκταση επιταχύνεται. Επειδή ο όγκος του χώρου αυξάνεται τόσο γρήγορα, το σύμπαν γίνεται στην πραγματικότητα μεγαλύτερο και μεγαλύτερο κάθε στιγμή, από μια κατάσταση ισορροπίας στην οποία η ύλη και η ενέργεια κατανέμονται ομοιόμορφα. Αλλά η επιτάχυνση της επέκτασης του σύμπαντος επιταχύνει το θάνατό του. Προς το παρόν οι διάφορες περιοχές του σύμπαντος απομονώνονται όλο και περισσότερο μεταξύ τους στο διάστημα και κάθε άτυχη περιοχή γίνεται σκοτεινή, κρύα, αραιή και νεκρή. Και πάλι, γιατί δεν είναι η περιοχή μας ήδη σε μια τέτοια κατάσταση αν το σύμπαν έχει ήδη υπάρξει αιωνίως;

Το προφανές λάθος όλων αυτών είναι ότι το ερώτημα βασίζεται σε μια λανθασμένη υπόθεση, δηλαδή ότι το σύμπαν υπήρχε για απεριόριστο χρόνο. Σήμερα οι περισσότεροι φυσικοί θα έλεγαν ότι η ύλη και η ενέργεια απλώς τέθηκαν στο σύμπαν ως αρχική συνθήκη και το σύμπαν ακολουθούσε το δρόμο που όρισε ο Δεύτερος Νόμος.

Φυσικά, έγιναν προσπάθειες να αποφευχθεί η αρχή του σύμπαντος που προβλεπόταν βάσει του Δεύτερου Νόμου Θερμοδυναμικής. Αλλά καμία από αυτές δεν ήταν επιτυχές. Οι σκεπτικιστές θα μπορούσαν να διατηρήσουν την ελπίδα ότι η κβαντική βαρύτητα θα χρησιμεύσει για να αποτρέψει τις συνέπειες του δεύτερου νόμου της θερμοδυναμικής. Αλλά το 2013, ο κοσμολόγος Aron Wall του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας ήταν σε θέση να διατυπώσει ένα νέο θεώρημα ιδιοτυπίας το οποίο φαίνεται να κλείνει την πόρτα σε αυτή τη δυνατότητα.

Ο Wall δείχνει ότι, δεδομένης της εγκυρότητας του Δεύτερου Νόμου της Θερμοδυναμικής στην κβαντική βαρύτητα, το σύμπαν πρέπει να έχει αρχίσει να υπάρχει, εκτός αν κάποιος αξιώνει μια αντιστροφή του βέλους του χρόνου (δηλαδή ο χρόνος να τρέχει προς τα πίσω!) Σε κάποιο σημείο στο παρελθόν, σωστά παρατηρεί, αυτό περιλαμβάνει μια θερμοδυναμική αρχή με την πάροδο του χρόνου που "φαίνεται να εγείρει τα ίδια είδη φιλοσοφικών ερωτήσεων που θα προέκυπταν από κάθε άλλη αρχή"^[5]. Ο Wall αναφέρει ότι τα αποτελέσματά του απαιτούν την εγκυρότητα μόνο ορισμένων βασικών εννοιών, έτσι ώστε "είναι λογικό να πιστεύουμε ότι τα αποτελέσματα θα παραμείνουν έγκυρα σε μια πλήρη θεωρία της κβαντικής βαρύτητας".

Έτσι για άλλη μια φορά τα επιστημονικά στοιχεία επιβεβαιώνουν την αλήθεια της δεύτερης προκείμενης του κοσμολογικού επιχειρήματος του Γκαζάλι

Βάσει, λοιπόν, τόσο των φιλοσοφικών όσο και των επιστημονικών στοιχείων, έχουμε βάσιμους λόγους να πιστεύουμε ότι το σύμπαν άρχισε να υπάρχει. Συνεπώς, το σύμπαν έχει μια αιτία για την αρχή του.

3. Ποιες ιδιότητες πρέπει να έχει αυτή η αιτία του σύμπαντος;

Α. Αυτή η αιτία πρέπει να μην έχει αιτία για την ύπαρξή της, επειδή έχουμε δει ότι μια άπειρη σειρά αιτιών είναι αδύνατη. Είναι συνεπώς η πρώτη αιτία που δεν έχει αιτία.

Β. Πρέπει να υπερβαίνει το χώρο και το χρόνο, καθώς δημιούργησε χώρο και χρόνο. Επομένως, πρέπει να είναι άυλη και μη φυσική.

Γ. Πρέπει να είναι αδιανόητα ισχυρή, αφού δημιούργησε όλη την ύλη και την ενέργεια.

Τελικά, ο Γκαζάλι ισχυρίστηκε ότι αυτή η αναίτια Πρώτη Αιτία πρέπει επίσης να είναι προσωπική οντότητα. Είναι ο μόνος τρόπος να εξηγήσουμε πώς μια αιώνια αιτία μπορεί να παράγει ένα αποτέλεσμα μιας αρχής, όπως το σύμπαν.

Εδώ είναι το πρόβλημα: Εάν μια αιτία είναι επαρκής για να παράγει ένα αποτέλεσμά, τότε εάν η αιτία είναι εκεί, το αποτέλεσμα πρέπει να είναι και αυτό εκεί. Για παράδειγμα, η αιτία της κατάψυξης του νερού είναι η θερμοκρασία να είναι κάτω από τους 0 βαθμούς Κελσίου. Εάν η θερμοκρασία ήταν κάτω από 0 βαθμούς για πάντα, τότε το νερό θα ήταν πάγος από πάντα. Θα ήταν αδύνατο για το νερό να αρχίσει να παγώνει μόνο σε ένα πεπερασμένο χρονικό διάστημα. Τώρα η αιτία του σύμπαντος είναι μόνιμα εκεί, αφού είναι άναρχη. Γιατί λοιπόν δεν υπάρχει και το σύμπαν μόνιμα εκεί; Γιατί δημιουργήθηκε το σύμπαν μόλις 14 δισεκατομμύρια χρόνια πριν; Γιατί δεν είναι τόσο μόνιμη όσο η αιτία της;

Ο Γκαζάλι υποστήριξε ότι η απάντηση στο πρόβλημα αυτό είναι ότι η πρώτη αιτία πρέπει να είναι μια προσωπική οντότητα με απεριόριστη ελευθερία βούλησης. Η δημιουργία του σύμπαντος είναι μια ελεύθερη πράξη ανεξάρτητη από οποιεσδήποτε προηγούμενες συνθήκες καθορισμού. Έτσι η πράξη δημιουργίας είναι κάτι αυθόρμητο. Η ελευθερία της βούλησης επιτρέπει σε κάποιον να παράξει κάποιο αποτέλεσμα με μια αρχή. Έτσι, δεν φτάνουμε απλώς σε μια υπερβατική αιτία του σύμπαντος αλλά στον Προσωπικό Δημιουργό. (Προφανές είναι ότι οποιαδήποτε μη νοήμων και ελεύθερη Πρώτη Αιτία, θα είχε κατ' ανάγκην τη δική της... αιτία, που θα την εξανάγκαζε!)

Αυτό βέβαια είναι δύσκολο να το φανταστούμε. Αλλά ένας τρόπος για να το σκεφτείς είναι να οραματίζεσαι ότι ο Θεός υπάρχει μόνος του χωρίς το σύμπαν ως αμετάβλητος και άχρονος. Η ελεύθερη πράξη δημιουργίας του είναι ένα χρονικό γεγονός ταυτόχρονο με το σύμπαν. Επομένως, ο Θεός εισέρχεται στο χρόνο όταν δημιουργεί το σύμπαν. Ο Θεός είναι έτσι άναρχος χωρίς το σύμπαν και μέσα στο χώρο και στον χρόνο, με το σύμπαν. Δηλαδή είναι και "μέσα" και "έξω" από το σύμπαν.

Το κοσμολογικό επιχείρημα του Γκαζάλι μας δίνει έτσι ισχυρούς λόγους για να πιστέψουμε στην ύπαρξη ενός άναρχου, αναίτιου, εξωχωροχρονικού, αμετάβλητου, άϋλου, εξαιρετικά ισχυρού, Προσωπικού Δημιουργού του σύμπαντος.

Σημειώσεις:

1. Al-Gha-zale-, Kitab al-Iqtisad fi’l-I’tiqad, cited in S. de Beaurecueil, “Gazzali et S. Thomas d’Aquin: Essai sur la preuve de l’exitence de Dieu proposee dans l’Iqtisad et sa comparaison avec les ‘voies’ Thomiste, ” Bulletin de l’Institut Francais d’Archaeologie Orientale 46 (1947): 203.

2. Christopher Isham, “Creation of the Universe as a Quantum Process,” p. 378.

3. Audrey Mithani and Alexander Vilenkin, “Did the universe have a beginning?” arXiv:1204. 4658v1 [hep-th] 20 Apr 2012, p. 5. Δες http://www.youtube.com/watch?v=NXCQelhKJ7A (accessed February 23, 2014), where Vilenkin concludes, “there are no models at this time that provide a satisfactory model for a universe without a beginning.”

4. A. Vilenkin, cited in “Why physicists can't avoid a creation event,” by Lisa Grossman, New Scientist (January 11, 2012).

5. Aron C. Wall, “The Generalized Second Law implies a Quantum Singularity Theorem,” arXiv: 1010. 5513v3 [gr-qc] 24 (Jan 2013), p. 38.