• 1. Ερωτήματα για μια παράξενη αναφορά

• 2. Αναφορές σκυλιών στην Καινή Διαθήκη

  • Α. Οι Εθνικοί ως "κυνάρια" (σκυλάκια)

  • Β. Καταφρόνηση και ανεπάρκεια αγιότητας

  • Γ. Οι αποστατήσαντες από την αγιότητα

• 3. Σκυλιά πνευματικά τυφλά

• 4. Σκυλιά στη Χριστιανική εμπειρία

  • Α. Κύνες και ταπείνωση

  • Β.Το τυφλό σκυλί έξω από τον Παράδεισο

  • Γ. Τα σκυλιά στους τάφους

• 5. Ο άγιος Νήφωνας και οι "καλοί ειδωλολάτρες"

"Μακάριοι οι ποιούντες τας εντολάς αυτού, ίνα έσται η εξουσία αυτών επί το ξύλον της ζωής, και τοις πυλώσιν εισέλθωσιν εις την πόλιν. Έξω οι κύνες (= τα σκυλιά), και οι φαρμακοί και οι πόρνοι και οι φονείς και οι ειδωλολάτραι και πας ο φιλών και ποιών ψεύδος" (Αποκάλυψις 22/κβ: 14,15).

1. Ερωτήματα για μια παράξενη αναφορά

Μία από τις (πολλές) παράξενες αναφορές τής Αποκάλυψης, που δημιουργούν απορία στον αναγνώστη, είναι μια (φαινομενικά) αταίριαστη λεξούλα που υπάρχει στο εδάφιο 22/κβ: 15. Στο εδάφιο αυτό, όπου αναφέρονται αυτοί που στον Μέλλοντα Αιώνα θα βρίσκονται έξω από την Πόλη τής Εκκλησίας, μεταξύ πνευματικά ακαθάρτων ανθρώπων κατονομάζονται και  οι... "κύνες" (=τα σκυλιά)!

Το χωρίο είναι το εξής (ξεκινώντας από το προηγούμενο, για να δούμε το συμφραζόμενο):

"Μακάριοι οι ποιούντες τας εντολάς αυτού, ίνα έσται η εξουσία αυτών επί το ξύλον της ζωής, και τοις πυλώσιν εισέλθωσιν εις την πόλιν. Έξω οι κύνες (= τα σκυλιά), και οι φαρμακοί και οι πόρνοι και οι φονείς και οι ειδωλολάτραι και πας ο φιλών και ποιών ψεύδος" (Αποκάλυψις 22/κβ: 14,15).

Κατά συνέπειαν αυτής τής παράξενης αναφοράς, αυτομάτως δημιουργούνται μια σειρά από ερωτήματα όπως τα παρακάτω:

• Τι δουλειά έχουν τα σκυλιά μεταξύ ακαθάρτων ανθρώπων;

• Τι κοινό έχουν τα σκυλιά με τις άλλες αμαρτωλές ομάδες τής αναφοράς;

• Είναι ακαθαρσία να είναι κάποιο ζώο "σκύλος", ή η λέξη συμβολίζει κάτι για τους ανθρώπους;

• Η λέξη λέγεται υποτιμητικά ή περιγραφικά για κάποια ομάδα;

• Τι στοιχεία μπορούμε να αντλήσουμε από τη Χριστιανική παράδοση για τους "κύνες", ώστε να κατανοήσουμε τον προφανή συμβολισμό αυτού τού εδαφίου;

Στη συνέχεια αυτής τής μελέτης λοιπόν, αντί να θεωριολογήσουμε αυθαίρετα για το νόημα τής λέξης, θα δούμε τι στοιχεία μπορούμε να αντλήσουμε από τη Χριστιανική παράδοση, για να γίνει προφανής η έννοια τής παράξενης αυτής αναφοράς.

2. Αναφορές σκυλιών στην Καινή Διαθήκη

Ας ξεκινήσουμε από την ίδια την Καινή Διαθήκη, και ειδικότερα από το πώς ο Κύριος Ιησούς Χριστός χρησιμοποίησε τα σκυλιά στη διδασκαλία και τους λόγους του, μια και η Αποκάλυψη αυτοσυστήνεται κατά δική της ομολογία ως "Αποκάλυψις Ιησού Χριστού" (Αποκάλυψις 1/α: 1):

Α. Οι Εθνικοί ως "κυνάρια" (=σκυλάκια)

Ως πρώτο παράδειγμα, θα δούμε μία αφήγηση τών Ευαγγελίων, όπως αναγράφεται στον Μάρκο 7/ζ΄ 25-30:

Το παραπάνω περιστατικό το έχουμε αναλύσει περισσότερο σε παλαιότερο άρθρο μας. Εδώ θα δούμε μόνο το σημείο που μάς ενδιαφέρει, τη χρήση τής λέξης: "κυνάρια" (=σκυλάκια).

Ο Κύριος λοιπόν, εδώ με σαφήνεια χρησιμοποιεί τη λέξη για τους Εθνικούς, δηλαδή για τους ειδωλολάτρες. Μάλιστα αν και το κάνει για να δοκιμάσει τη γυναίκα, το κάνει με περισσή τρυφερότητα και όχι με προσβλητικό τρόπο, γι' αυτό χρησιμοποιεί τη λέξη: "κυνάρια", δηλαδή σκυλάκια, καθώς ένα σκυλάκι είναι ό,τι πιο αγαπητό σε ένα σπίτι, μετά από τα παιδιά τού σπιτιού.

Εδώ λοιπόν ο Κύριος κάνει μια σαφή αντιπαραβολή, αντιπαραθέτοντας τα παιδιά με τα σκυλάκια, δηλαδή τα τέκνα τής τότε Εκκλησίας τού Ισραήλ, με τους Ειδωλολάτρες. Και αποδεχόμενος τον παραλληλισμό τής Συροφοινίκισσας θαυμάζει την πίστη της και θεραπεύει την κόρη της, δείχνοντάς της, ότι πράγματι, όχι μόνο για τα "τέκνα" τού "Οίκου τού Κυρίου", για την Εκκλησία, αλλά και για τα "σκυλάκια", για τους αγαπητούς αλλοθρήσκους, έχει ο Θεός να δώσει κάποια "ψίχουλα" Χάριτος.

Πρόκειται για ανθρώπους που παρά τις ελλείψεις τους συχνά είναι αγαπητοί και πιστοί και ακολουθούν τους αγίους τού Κυρίου, όπως ακολουθούσε το πιστό σκυλί τού Τωβία τον Τωβία σε όλη του την περιπέτεια, κατά την περιγραφή τού βιβλίου τού Τωβίτ.

Στην μεν Παλαιά Διαθήκη ο χαρακτηρισμός "τέκνα" λέγεται για την Εκκλησία τού Ισραήλ, στη δε Καινή Διαθήκη για τους "υιούς τής Βασιλείας", τούς Χριστιανούς. (Ματθαίος 8/η: 12. Ρωμαίους 8/η: 17 κλπ).

Το πρώτο λοιπόν στοιχείο που λαμβάνουμε από το πρώτο αυτό παράδειγμα, είναι ότι η λέξη χρησιμοποιείται για τους αλλοθρήσκους αλλά πολύ συχνά αγαπητούς προς τον Θεό ανθρώπους, με πολλή τρυφερότητα αλλά και έλεγχο. Γιατί όπως δεν βάζουμε ένα σκυλάκι πάνω στο τραπέζι τών παιδιών μας λόγω τής ακαθαρσίας του, αλλά τού δίνουμε αυτό που χρειάζεται εκεί χαμηλά που βρίσκεται, έτσι και ο Θεός δίνει κάποια ψίχουλα Χάριτος και στους αγαπητούς αλλά ακαθάρτους πνευματικά ανθρώπους, που δυστυχώς δεν είναι σε θέση να συμμετέχουν στην Τράπεζα τού Κυρίου.

Β. Καταφρόνηση και ανεπάρκεια αγιότητας

Μία δεύτερη αναφορά στα σκυλιά, έκανε ο Κύριος στο χωρίο Ματθαίος 7/ζ: 6:

Ένας χοίρος είναι όχι μόνο καταφρονητής τών ιερών πραγμάτων, αλλά και επικίνδυνος. Για τα σκυλιά όμως τονίζεται η καταφρόνηση τών ιερών πραγμάτων και τής αγιότητας στα λόγια αυτά τού Κυρίου μας.

Αν ρίξουμε κάτι άγιο στα σκυλιά, δεν θα δείξουν οποιοδήποτε ενδιαφέρον για την αγιότητά του. Απλώς είναι ανίκανα να τη διακρίνουν και να την κατανοήσουν. Αλλά θα ήταν απρεπές και σ' εμάς τούς ίδιους, να προσφέρουμε κάτι άγιο προς οποιονδήποτε το καταφρονεί.

Κατά τον ίδιο τρόπο, ο Θεός δεν προτίθεται να προσφέρει τη Βασιλεία Του προς όσους την καταφρονούν. Δεν είναι δυνατόν να προσφέρει "τον πολύτιμο μαργαρίτη", τη Βασιλεία Του, (Ματθαίος 13/ιγ: 46), σε ανθρώπους που η όλη ζωή τους και η πορεία τους δείχνουν είτε καταφρόνηση, είτε ανεπάρκεια να κατανοήσουν την αξία της.

Το δεύτερο λοιπόν στοιχείο που παίρνουμε για να κατανοήσουμε τα "σκυλιά" τής Αποκάλυψης, είναι η καταφρόνηση και η ανεπάρκεια τής αγιότητας που δείχνουν κάποιοι, όπως τα σκυλιά (όσο καλά και αγαπητά και αν είναι), θα ήταν ανίκανα να κατανοήσουν την αξία τού "πολύτιμου μαργαρίτη", τής Βασιλείας τού Θεού. Γι' αυτό και δεν δικαιούνται να γίνουν μέτοχοι αυτής τής βασιλείας.

Γ. Οι αποστατήσαντες από την αγιότητα

Όμως στο ίδιο πλαίσιο τής ακαθαρσίας και ανεπάρκειας ως προς την αγιότητα, χρησιμοποιείται η λέξη: "σκύλος" και σε άλλο σημείο τής Καινής Διαθήκης:

Β΄ Πέτρου β/2: 21, 22:

Όχι λοιπόν μόνο οι αλλόθρησκοι, αλλά και οι Χριστιανοί εκείνοι που παρά το βάπτισμά τους, εξακολουθούν αμετανόητα να λερώνουν τη "στολή τής δικαίωσής" τους όπως το γουρούνι χωρίς τύψεις επιστρέφει στο βούρκο, ή όπως ο σκύλος τρώει με όρεξη τον εμετό τής ακαθαρσίας του.

Ο σκύλος όπως και το γουρούνι, δύο από τα ζώα που θεωρούνταν ακάθαρτα στον Μωσαϊκό Νόμο, εδώ χρησιμοποιούνται από τον απόστολο Πέτρο μαζί, όπως μαζί τα χρησιμοποίησε και ο Κύριος Ιησούς Χριστός. Εκείνος για να τονίσει την ανεπάρκειά τους να διακρίνουν και να εκτιμήσουν την αγιότητα, ο Πέτρος για να τονίσει όχι μόνο την ανεπάρκειά τους, αλλά και την πνευματική ακαθαρσία τους.

Πνευματική ακαθαρσία, όπως αυτή που υπονόησε ο Κύριος στα λόγια του προς τη Συροφοινίκισσα για τα "σκυλάκια", που λόγω ακαθαρσίας αλλά και μειονεξίας, δεν μπορούν να καθίσουν στο τραπέζι όπως τα παιδιά τού σπιτιού, αλλά μόνο ψίχουλα απολαμβάνουν κατά τις δυνατότητές τους, από τα πλούσια ελέη τής Χάριτος τού Θεού.

Και με αυτό το χωρίο, νομίζω ότι ολοκληρώνεται η εικόνα που δίνει η Καινή Διαθήκη για το τι σημαίνουν οι συμβολικοί "κύνες" που αναφέρονται στην Αποκάλυψη. Είναι εκείνοι που λόγω πνευματικής μειονεξίας, ακαθαρσίας, αλλά και καταφρόνησης τής αγιότητας, δεν καταφέρνουν να καθαρίσουν την καρδιά τους, και να συμπεριληφθούν μεταξύ τών αγιασμένων "τέκνων" τής Βασιλείας τού Θεού.

Δεν είναι προσωπολήπτης ο Θεός. Αυτοί οι "πνευματικοί κύνες", μπορεί να είναι όχι μόνο αλλόθρησκοι και άπιστοι, αλλά και Χριστιανοί, που όμως καταφρονούν την αγιότητα, και δεν αγωνίζονται όσο πρέπει για να την κερδίσουν. Αυτοί δεν μοιάζουν με τον σοφό έμπορο τής παραβολής, που για τη Βασιλεία τού Θεού, γι' αυτόν τον "πολύτιμο μαργαρίτη", "πουλάει όλα όσα έχει", και τον αγοράζει (Ματθαίος 13/ιγ: 46). Αλλά σαν τα σκυλιά προσπερνούν την αξία του, και προτιμούν να επικεντρωθούν σε πράγματα φθαρτά και παροδικά τής καθημερινότητας αυτού τού κόσμου, γιατί μόνο αυτά έχουν γι' αυτούς αξία.

3. Σκυλιά πνευματικά τυφλά

Όπως ένα σκυλί δεν είναι ικανό να διακρίνει την αγιότητα, αλλά βλέπει μόνο τις κατώτερες ανάγκες και ηδονές του που το ενδιαφέρουν, έτσι κάποιοι άνθρωποι παραμένουν σε όλη τη ζωή τους πνευματικά τυφλοί, στο να εκτιμήσουν την αγιότητα. Αυτοί δεν θα τη δουν όχι μόνο τώρα, αλλά ούτε στον Μέλλοντα Αιώνα. Και δεν θα δουν ούτε τον Άγιο, τον Κύριο και Θεό μας "καθώς εστιν" (=όπως είναι), κάτι που θα δουν μόνο όσοι ομοιάζουν με Αυτόν κατά το γραμμένο:

"Αγαπητοί, τώρα είμαστε παιδιά τού Θεού· κι ακόμα δεν φανερώθηκε τι πρόκειται να είμαστε· γνωρίζουμε, όμως, ότι, όταν φανερωθεί, θα είμαστε όμοιοι μ' αυτόν· επειδή θα τον δούμε καθώς είναι" (Α΄ Ιωάννου 3/γ: 2).

Μόνοι αυτοί που θα επιτύχουν στην παρούσα ζωή να καθαρίσουν την καρδιά τους, ώστε να μπορέσουν να φθάσουν στο "καθ' ομοίωσιν", θα είναι σε θέση να Τον δουν όπως πραγματικά είναι, ως όμοιοι μ' Αυτόν.

Είδαμε ότι ο λόγος που η Αποκάλυψη χρησιμοποιεί τη λέξη: "σκυλιά" μεταξύ τών πνευματικά ακαθάρτων ανθρώπων που δεν θα κληρονομήσουν τη βασιλεία, είναι επειδή και αυτή η λέξη εκφράζει και αυτή επίσης, την "πνευματική μειονεξία και ακαθαρσία" όλων όσων στον παρόντα αιώνα δεν θα καθαρίσουν την καρδιά τους, ώστε να καταφέρουν να μπουν στην Πόλη τής Καινής Ιερουσαλήμ, τής Εκκλησίας τού Μέλλοντος Αιώνος, όπου όχι ο ήλιος, αλλά ο Χριστός φωτίζει τους σεσωσμένους:

"Και δεν θα υπάρχει κανένα ανάθεμα πλέον· και ο θρόνος τού Θεού και του Αρνίου θα είναι μέσα σ' αυτή· και οι δούλοι του θα τον λατρεύσουν. Και θα δουν το πρόσωπό του, και το όνομά του θα είναι επάνω στα μέτωπά τους. Και νύχτα δεν θα υπάρχει εκεί· και δεν έχουν ανάγκη από λύχνο και φως τού ήλιου, επειδή ο Κύριος ο Θεός τούς φωτίζει· και θα βασιλεύσουν στους αιώνες των αιώνων...

Μακάριοι αυτοί που πράττουν τις εντολές του, για να έχουν εξουσία επάνω στο δέντρο τής ζωής, και να μπουν διαμέσου των πυλώνων μέσα στην πόλη.

Έξω, είναι τα σκυλιά και οι μάγοι και οι πόρνοι και οι φονιάδες και οι ειδωλολάτρες, και κάθε ένας που αγαπάει και πράττει το ψέμα". (Αποκάλυψη 22/κβ: 3-5, 14, 15).

Αυτοί που θα αξιωθούν να μπουν μέσα στην Πόλη λοιπόν, "τα τέκνα τής Βασιλείας", θα δουν τον Θεό και το Φως Του. Αλλά έξω απ' αυτή, οι πνευματικά ακάθαρτοι "κύνες", αυτοί που όπως τα σκυλιά δεν κατάφεραν στον παρόντα αιώνα να εκτιμήσουν την αγιότητα και να την κατακτήσουν, αυτοί που θα παραμείνουν ως το τέλος τής παρούσας ζωής τους ακάθαρτοι χωρίς να καθαρίσουν την καρδιά τους, "δεν θα δουν Θεού πρόσωπο", ούτε θα φωτισθούν "από το φως Του", όπως όσοι βρίσκονται στην Πόλη.

Αυτό θα συμβεί κατά τα γεγραμμένα: "Μακάριοι οι καθαροί στην καρδιά, γιατί αυτοί θα δουν τον Θεό" (Ματθαίος 5/ε: 8).

"Επειδή, κάποτε ήσασταν σκοτάδι, τώρα όμως είστε φως εν Κυρίω· περπατάτε ως παιδιά τού φωτός" (Εφεσίους 5/ε: 8).

"Αλλά, εσείς, αδελφοί, δεν είστε σε σκοτάδι, ώστε η ημέρα να σας καταφτάσει σαν κλέφτης. Όλοι εσείς είστε γιοι τού φωτός και γιοι τής ημέρας· δεν είμαστε της νύχτας ούτε του σκότους.

Άρα, λοιπόν, ας μη κοιμόμαστε, όπως και οι υπόλοιποι, αλλά ας αγρυπνούμε, και ας εγκρατευόμαστε. Επειδή, αυτοί που κοιμούνται, τη νύχτα κοιμούνται· κι αυτοί που μεθούν, τη νύχτα μεθούν· εμείς, όμως, καθώς είμαστε της ημέρας, ας εγκρατευόμαστε, αφού ντυθούμε τον θώρακα της πίστης και της αγάπης, και για περικεφαλαία την ελπίδα τής σωτηρίας" (Α΄ Θεσσαλονικείς 5/ε: 4-8).

Τι εγκράτεια μπορεί να περιμένει κάποιος από ένα σκύλο; Πόσο εκτιμάει ένα ζώο την πνευματική άσκηση;

Κατά τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι που δεν εκτιμούν τον πνευματικό αγώνα για να καθαρίσουν την καρδιά τους, ομοιάζουν όχι με τον Χριστό, ώστε να τον δουν "όπως είναι", αλλά με τα ζώα τα φθειρόμενα.

"ως άλογα ζωα φυσικά γεγεννημένα εις άλωσιν και φθοράν" (Β΄ Πέτρου 2/β: 12).

Οι άνθρωποι αυτοί ποτέ δεν βγαίνουν από την κατηγορία τών "σαρκικών" ή "ψυχικών" ανθρώπων. Είτε επειδή δεν τούς ενδιαφέρει να βγουν, είτε επειδή δεν ενδιαφέρονται αρκετά για τον Φωτισμό τους, ώστε να παραμένουν πάντα "σαρκικοί" ή "ψυχικοί", (Α΄ Κορινθίους 3/γ: 3. Ιούδας 19), δέσμιοι τών παθών τους, σε μια παντοτεινή διαδικασία "ατελείωτης κάθαρσης", σαν τον ασθενή που μένει πάντα στο νοσοκομείο χωρίς ποτέ να αναρρώνει.

Σε αντίθεση με αυτούς τους "πνευματικά τυφλούς σκύλους" τής αιώνιας ακαθαρσίας, τα τέκνα τής Βασιλείας κάποτε βγαίνουν από την "κάθαρση" τού "Απίστου" και τού "Ιδιώτη" και φθάνουν στον Φωτισμό και στη Θέωση.

Όπως γράφει ο Άγ. Δημήτριος τού Ροστώφ: "Αν δεν ζήσεις εδώ ουράνια, μην απατάσαι ότι θα κατάκτησης τον ουρανό. "Μη πλανάσθε· ούτε πόρνοι… Ούτε πλεονέκτες ούτε κλέφτες ούτε μέθυσοι, ου λοιδοροί, ουχ άρπαγες βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσι" (Α' Κορινθίους 6. 9-10)". ("Πνευματικό Αλφάβητο" Ιερά Μονή Παρακλήτου Ωρωπός Αττικής. 1996. "Νηστεία και Εγκράτεια").

Και όπως λέει ο π. Ι. Ρωμανίδης:

"Όλοι οι άνθρωποι επάνω στην γη έχουν το ίδιο τέλος από Ορθόδοξη θεολογική άποψη. Είτε είναι κανείς Ορθόδοξος είτε είναι Βουδδιστής είτε Ινδουϊστής είτε αγνωστικιστής είτε άθεος, ο,τιδήποτε και αν είναι, δηλαδή κάθε άνθρωπος επάνω στην γη, είναι προωρισμένος να δη την δόξα του Θεού. Θα δη την δόξα του Θεού κατά το κοινό τέλος της ανθρωπότητος κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Όλοι οι άνθρωποι θα δουν την δόξα του Θεού, και από αυτής της απόψεως έχουν το ίδιο τέλος. Όλοι βέβαια θα δουν τη δόξα του Θεού, αλλά με μία διαφορά: Οι μεν σεσωσμένοι θα δουν την δόξα του Θεού ως Φως γλυκύτατον και ανέσπερον, οι δε κολασμένοι, θα δουν την ίδια δόξα του Θεού ως πυρ καταναλίσκον...

Το έργο της Εκκλησίας εστιάζεται στο πώς θα δη ο κάθε άνθρωπος τον Θεόν. Όχι στο αν θα δη τον Θεόν. Δηλαδή το έργο της Εκκλησίας είναι να κηρύττη στους ανθρώπους ότι υπάρχει Θεός αληθινός, ότι ο Θεός αποκαλύπτεται είτε ως Φως είτε ως πυρ καταναλίσκον, ότι όλοι οι άνθρωποι κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού θα δούμε τον Θεόν, και να προετοιμάζη τα μέλη της, ώστε να δουν τον Θεόν όχι σαν φωτιά, αλλά σαν Φως. (Νικήτα Στηθάτου, Φιλοκαλία, Δ’, έκδ. Αστέρος, 1976, σ. 134, § 79).

Αυτή η προετοιμασία των μελών της Εκκλησίας, καθώς και όλων των ανθρώπων, που θέλουν να δουν τον Θεόν ως Φως, είναι στην ουσία της μία θεραπευτική αγωγή, η οποία πρέπει να αρχίση και να τελειώση σ’ αυτήν τη ζωή. Πρέπει σ’ αυτήν τη ζωή να γίνη η θεραπεία και να περατωθή. Διότι μετά θάνατον ουκ εστι μετάνοια. Αυτή η θεραπευτική αγωγή είναι η ουσία και το κύριο περιεχόμενο της Ορθοδόξου Παραδόσεως ως και η κύρια μέριμνα της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Συνίσταται δε και αποτελείται από τα ακόλουθα τρία στάδια πνευματικής αναβάσεως: Την κάθαρσι από τα πάθη, τον φωτισμό από την Χάρι του Αγίου Πνεύματος, και την θέωσι, πάλι από την Χάρι του Αγίου Πνεύματος. Συμβαίνει δε και τούτο: Αν δεν φθάση κανείς τουλάχιστον σε κατάστασι μερικού φωτισμού, σ’ αυτήν την ζωή, δεν μπορεί να δη τον Θεόν σαν Φως ούτε σ’ αυτήν την ζωή, αλλά ούτε και στην άλλη ζωή". (Πρωτοπρ. Ιωάννου Σ. Ρωμανίδου "Πατερική Θεολογία", "Η Ορθοδοξία δεν είναι θρησκεία").

Όπως λέει και ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος: «Τοσούτον της Εκείνου θέας εκπέσομεν, κατά την αναλογίαν της εκάστου ημών απ’ εντεύθεν αμβλυωπίας, καθ’ όσον του φωτός αυτού εκουσίως εαυτούς υστερήσαμεν εν τη παρούση ζωή». (Αγίου Συμεών νέου θεολόγου, Ευρισκόμενα, Λόγος 75ος).

Και ο σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου Ιερόθεος γράφει επ' αυτού: «... Με την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού θα αναστηθούν όλοι οι άνθρωποι και θα κριθούν για τα έργα τους. Οι αμαρτωλοί που δεν απέκτησαν πνευματικό οφθαλμό, δεν θα εξαφανισθούν. Θα παραμείνουν ως πρόσωπα οντολογικά, αλλά όμως δεν θα έχουν μέθεξη Θεού. Οι δίκαιοι θα έχουν μέθεξη και κοινωνία με τον Θεό. Όπως λέγει ο άγιο Μάξιμος ο Ομολογητής, οι αμαρτωλοί θα ζήσουν το ‘’αεί φευ είναι’’, ενώ οι δίκαιοι το ‘’αεί ευ είναι’’ (Μητρ. Ιεροθέου (Βλάχου), Το Πρόσωπο στην Ορθόδοξη Παράδοση, έκδοσις Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου, Λεβάδεια, 1994, σ. 162).

Γράφει και ο άγιος Δημήτριος τού Ροστώφ: "Αν δεν ζήσεις εδώ ουράνια, μην απατάσαι ότι θα κατάκτησης τον ουρανό. "Μη πλανάσθε· ούτε πόρνοι… Ούτε πλεονέκτες ούτε κλέφτες ούτε μέθυσοι, ου λοιδοροί, ουχ άρπαγες βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσι" (Α' Κορινθίους 6. 9-10)." (Άγ. Δημητρίου τού Ροστώφ "Πνευματικό Αλφάβητο" Ιερά Μονή Παρακλήτου Ωρωπός Αττικής. 1996. "Νηστεία και Εγκράτεια"):

Ναι. Σαφέστατα, οι "κύνες" τής Αποκάλυψης, είναι οι ακάθαρτοι, αυτοί οι πνευματικά μειονεκτικοί άνθρωποι που δεν ενδιαφέρθηκαν αρκετά να καθαρίσουν την καρδιά τους, ώστε να φωτισθούν από το Φως τού Κυρίου στη Βασιλεία Του, είτε αυτοί είναι Χριστιανοί, είτε άπιστοι.

4. Σκυλιά στη Χριστιανική εμπειρία

Αν και θεωρούμε ότι το θέμα έχει γίνει κατανοητό, θα θέλαμε να το διανθίσουμε με μερικά ακόμα στοιχεία, όπως αυτά προκύπτουν και από τη λοιπή Χριστιανική εμπειρία.

Α. Κύνες και ταπείνωση

Και πρώτα απ' όλα, μήπως η λέξη: "κύνες", είναι προσβλητική;

Όπως είδαμε, είναι μια λέξη που ο Ίδιος ο Κύριος χρησιμοποίησε, όπως και οι απόστολοι, για τους πνευματικά μειονεκτικούς ή ακάθαρτους ανθρώπους. Είναι δηλαδή μια λέξη που αποτελεί μέρος τής Χριστιανικής διδασκαλίας για το είδος αυτό τών ανθρώπων. Θα ήταν λοιπόν σκανδαλιστικό γι' αυτούς να αναγινώσκεται το Ευαγγέλιο με τους χαρακτηρισμούς αυτούς;

Πράγματι, για κάποιους ίσως είναι σκανδαλιστικό. Όχι όμως για όλους. Για τη Συροφοινίκισσα ειδωλολάτρισσα, όχι μόνο δεν φάνηκε σκανδαλιστικό, αλλά η ίδια αποδέχθηκε ταπεινά τον χαρακτηρισμό αυτό, και επιχειρηματολόγησε μάλιστα πάνω σε αυτόν, έτσι ώστε να προκαλέσει τον θαυμασμό τού Κυρίου, και να θεραπεύσει την κόρη της.

Και εδώ είναι ακριβώς το μυστικό τής λέξης. Στην ταπείνωση! Γιατί ο Κύριος "στους υπερηφάνους αντιτάσσεται, αλλά στους ταπεινούς δίνει Χάρη" (Α΄ Πέτρου 5/ε: 5). Και το ζητούμενο είναι αυτό ακριβώς! Η Χάρη! Είτε με το "τσουβάλι" στα "τέκνα τού φωτός", είτε με τα "ψίχουλα" στα "ακάθαρτα σκυλάκια".

Υπάρχουν όμως άραγε άνθρωποι που νιώθουν έτσι ταπεινά τη μειονεξία τους; Υπάρχουν άραγε στη Χριστιανική εμπειρία τής Εκκλησίας, άνθρωποι που θα χαρακτήριζαν τους εαυτούς τους σαν "σκυλιά", νιώθοντας ταπεινά τις ελλείψεις τους;

Σε αντίθεση με κάποιους υψηλόφρονες, που από μια τέτοια έκφραση θα προσβληθούν, όντως, εκτός από την ταπεινή Συροφοινίκισσα, πράγματι υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι! Ας δούμε δύο παραδείγματα:

α) Ο Νικόλαος ο Τούρκος τής Όπτινα

Αυτός ήταν ένας κυριολεκτικά βασανισμένος άνθρωπος για την πίστη του στον Χριστό, από τους Μουσουλμάνους συμπατριώτες του, που έζησε στον 19ο αιώνα και έγινε μοναχός στην Όπτινα, τον οποίο κάποιοι Ρώσοι γέροντες τον θεωρούν άγιο. Κάποιος γέροντας λοιπόν, μετέφερε τις εμπειρίες του ως την εποχή μας καταγράφοντάς τις, μεταξύ τών οποίων υπήρξε και μία όραση. Εδώ δεν θα εξετάσουμε ούτε την όραση, ούτε την εγκυρότητα τής μεταφοράς της, ούτε την προέλευσή της, αλλά θα δούμε μόνο μία έκφραση τού Νικολάου τού Τούρκου, όταν στην όραση είδε τον Κύριο Ιησού Χριστό. Λόγια ταπείνωσης, που ήταν τα εξής: "συνειδητοποίησα ότι, εγώ, ο μεγαλύτερος αμαρτωλός, ο χειρότερος και από τον σκύλο, αξιώθηκα από τον Κύριο μια τέτοια φιλανθρωπία" (Εκδόσεις «Ακρίτας» Στάρετς Βαρσανουφίου: «Μοναχός Νικόλαος της Όπτινα»).

Σκεφθείτε! Ένας Μοναχός, που αξιώθηκε να βασανισθεί για τον Κύριο και είχε αφιερώσει τη ζωή του σ' Αυτόν, ένας άνθρωπος που αξιώθηκε οράσεων, έτσι ακριβώς ένιωθε τον εαυτό του. Σαν σκύλο! Να η σώζουσα ταπείνωση, η όμοια με εκείνης τής μακαριστής Συροφοινίκισσας!

β) Μιχάλης ο Προτεστάντης

Δεν είναι όμως μόνο αυτός που ένιωθε έτσι. Ακόμα και ένας άνθρωπος αλλόθρησκος, μάλιστα εχθρός τής Ορθοδοξίας, μπορεί να νιώσει σαν σκυλί, συγκρίνοντας τον εαυτό του με έναν άγιο γέροντα!

Τα παρακάτω είναι απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε (γύρω στο 2008), ο πρώην Προτεστάντης (και νυν Ορθόδοξος) Μιχάλης, για την πρώτη του συνάντηση με έναν Ορθόδοξο γέροντα, τον άγιο Πορφύριο τού Ωρωπού:

"Πήγα λοιπόν εκεί, με σκοπό να πάω να τσακωθώ μαζί του, να του πω ότι: «Δεν ντρέπεστε, που οδηγείτε, ως ταγοί, τον κόσμο εδώ και τόσους αιώνες, στο σκοταδισμό και στην ειδωλολατρεία…» και όλα αυτά τα γνωστά…

Πήγα λοιπόν εκεί πέρα, ένα πρωινό, περίμενα απ’ έξω μέχρι να με δεχθεί, και προβληματιζόμουνα και πώς να τον προσφωνήσω, γιατί ναι μεν είχα μάθει ότι ο άνθρωπος αυτός ήτανε μεγάλης ηλικίας, (82 ετών), αλλά να τον πω: «πάτερ», δεν μου πήγαινε με τίποτα. Δεν υπήρχε καμία περίπτωση να τον προσφωνήσω έτσι. Απ’ την άλλη τη μεριά, με τ’ όνομά του, δεν είχαμε την ίδια ηλικία, ούτε γνωριζόμασταν από παλιά για να έχω τέτοια οικειότητα...

Φεύγοντας από εκεί, κατ’ αρχήν ένιωθα λες και βρισκόμουνα σε άλλο κόσμο, μου συνέβησαν και κάποιοι πειρασμοί, που θα έπρεπε κάτω από άλλες συνθήκες να με κάνουνε να εκνευριστώ, αλλά εγώ λες κι ήμουνα αλλού. Δεν καταλάβαινα τίποτα απ’ αυτά. Και ταυτόχρονα, (κάτι το οποίο το είπα σ’ όλους τους γνωστούς μου τότε...), λέω: «ξέρετε πόσο πολύ κόσμο έχω γνωρίσει. Και ανθρώπους που ήταν από απλοί άνθρωποι, που δεν έχουν κανένα επάγγελμα, ανεπάγγελτοι ας πούμε, που δεν έχουν καμία μόρφωση, μέχρι καθηγητές Πανεπιστημίου, ανθρώπους δηλαδή όλων των βαθμίδων και των τάξεων. Δεν έχω γνωρίσει (λέω) άλλον τέτοιον άνθρωπο, και αισθανόμουνα, ότι έχω μ’ εκείνον τέτοια διαφορά, όσο διαφέρω εγώ από έναν σκύλο». Πραγματικά αυτή είναι η κουβέντα που έλεγα σε όλους.

Υπ’ όψιν δε, ο μακαριστός ο γέροντας ο Πορφύριος, ήταν όπως είναι γνωστό, άνθρωπος που είχε τελειώσει και τη Δευτέρα Δημοτικού. Και τους έλεγα: «Πάμε, θα σας πάω εγώ, να τον γνωρίσετε. Θα σας πάω και θα σας φέρω. Μόνο να τον γνωρίσετε»."

Ο Μιχάλης, ένας άνθρωπος μορφωμένος σε μεγάλης φήμης Πανεπιστήμιο, όταν αντίκρισε την αληθινή αγιότητα μπροστά του, σε έναν αγράμματο άνθρωπο, την αναγνώρισε. Και τότε ένιωσε ακριβώς αυτή τη διαφορά που έχει ένας απλός άνθρωπος μπροστά σε έναν άγιο: Τόση διαφορά όση ένας άνθρωπος μπροστά σε έναν σκύλο!

Ο άνθρωπος αυτός, ζώντας μέσα στην αίρεση, ένιωσε αμέσως την ανεπάρκειά του και έσπευσε να τη διορθώσει, και να αγωνισθεί να κερδίσει τον πολύτιμο μαργαρίτη.

Β. Το τυφλό σκυλί έξω από τον Παράδεισο

Σώζονται άραγε αυτοί που δεν είναι βαπτισμένοι; Μία αγιορείτικη διήγηση:

Όταν κάποτε επισκέφθηκα τις σπηλιές του Αγίου Όρους, κάποια φορά συνάντησα έναν ασκητή με τον οποίο κάθησα να συζητήσω και να ρωτήσω κάποια πράγματα… Τον ερώτησα λοιπόν, ανάμεσα σε άλλα, αν σώζονται αυτοί που δεν είναι βαπτισμένοι… Κι εκείνος μου είπε:

«Θα σου πω, παιδί μου, τι συνέβη κάποτε, στην Μ. Ασία… Ζούσε, κάποτε, εκεί ένας Τούρκος ο οποίος αγαπούσε πολύ τους Χριστιανούς. Βοηθούσε πάρα πολύ την εκκλησία. Βοήθησε μάλιστα να γίνει κι ένα μοναστήρι… Όπου υπήρχε φτωχός, αυτός έτρεχε και βοηθούσε…

Αλλά, ενώ ήταν ο καλύτερος άνθρωπος -κι απ’ τους Χριστιανούς καλύτερος- δεν είχε βαπτιστεί· δεν είχε αποφασίσει να βαπτιστεί! Το άφηνε για αργότερα…

Κάποια φορά, όμως, πέθανε. Και πέθανε πριν να βαπτιστεί! Ο ηγούμενος του μοναστηριού πολύ στεναχωρέθηκε. Στεναχωρέθηκε, γιατί έφυγε ο άνθρωπος αυτός από τη ζωή, πριν προλάβει να βαπτιστεί… Αλλ’ όμως ήτανε τόσο καλός άνθρωπος ο Χασάν!!…

Έκανε λοιπόν προσευχή πολλή και κάποια μέρα έρχεται ένας άγγελος και του λέγει:

-Θέλεις να πάμε να δεις, που βρίσκεται ο Χασάν;

-Ναι, του είπε ο ηγούμενος…

Τον επήρε λοιπόν ο άγγελος κι ανέβηκαν, ανέβηκαν, ανέβηκαν… κι έφθασαν σ ’ έναν περίλαμπρο Ναό. Άστραφταν όλα εκεί μέσα! Ψαλμωδίες ακούγονταν από παντού… Ο ηγούμενος τα’ χασε. Όταν μπήκε μέσα σ’ αυτόν τον περίλαμπρο Ναό, ξέχασε και τον Χασάν…, τα ξέχασε όλα! Δεν ήθελε να φύγει μέσα από κει!… Αλλά κάποια στιγμή ο άγγελος πήγε κοντά του και του είπε:

-Πάμε, λοιπόν, να φύγουμε…

Καθώς έφευγαν, τον ρωτάει ο άγγελος:

-Είδες τον Χασάν;

Τότε θυμήθηκε ο ηγούμενος και είπε:

-Όχι, δεν τον είδα!

-Δεν τον είδες;

-Όχι, δεν τον είδα!

-Πάμε, λοιπόν, πίσω για να τον δεις…

Μόλις επέστρεψαν, έξω από το Ναό, εκεί πάνω στις σκάλες του, απέναντι στο φως, υπήρχε ένα σκυλί τυφλό, το οποίο καθόταν σαν να λιαζότανε στο φως. Είπε τότε στον ηγούμενο ο άγγελος:

-Αυτή είναι η ψυχή του Χασάν. Δεν καταλαβαίνει πού βρίσκεται, δεν βλέπει τίποτα, δεν ακούει τίποτα,… αλλά δεν είναι στο πυρ της Κολάσεως!…

Το ίδιο -μου είπε καταλήγοντας ο Γέροντας- συμβαίνει και με τις ψυχές των αιρετικών. Αν είναι καλοί άνθρωποι, ούτε στη γέενα της Κολάσεως πηγαίνουν, αλλά ούτε και στην τρυφή του Παραδείσου…».

[Από κήρυγμα που απηύθυνε ο Καθηγούμενος του Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου αρχιμανδρίτης π. Χρυσόστομος προς το εκκλησίασμα που συμμετείχε στην ευχαριστιακή Σύναξη της Κυριακής 28 Μαΐου 2006 (Κυριακή του Τυφλού). ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΦΙΛΟΙ ΙΕΡΟΥ ΚΟΙΝΟΒΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ» ΕΤΟΣ 7ο – ΤΕΥΧΟΣ 38 – ΙΟΥΝΙΟΣ 2006 – ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟ ΕΓΚΟΛΠΙΟ. Αναδημοσίευση από ΕΔΩ].

Γ. Τα σκυλιά στους τάφους

Ο παπα-Χαρίτων ο Αγιορείτης (1836-1906), ασκήθηκε στο Άγιον Όρος. Θεωρούνταν και ήταν μεγάλο πνευματικό ανάστημα, ισάξιος των παλιών νηπτικών πατέρων και γνήσιο τέκνο των Κολλυβάδων

Από την (ανέκδοτη δυστυχώς ακόμη) αυτοβιογραφία του που φυλάσσεται σε χειρόγραφο στη βιβλιοθήκη της Ιεράς Σκήτης Καυσοκαλυβίων Αγίου Όρους γνωρίζουμε ότι ο όσιος αυτός ασκητής γεννήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1836 στο Μεγάλο Κεφαλόβρυσο Τρικάλων (Μεγάλο Μέρτσιο ονομαζόταν τότε).

Ήταν γιος του ιερέα  του χωριού και όταν βαφτίσθηκε έλαβε το όνομα Χαράλαμπος. Το κοσμικό του επώνυμο ήταν «Παπαδόπουλος» ή «Παπαγεωργόπουλος». Σπούδασε στα Τρίκαλα κατά τα έτη 1844 έως 1852.

Μέσα του όμως έκαιγε ο πόθος του μοναχικού βίου που τον ωθούσε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Να πώς ο Κύριος οικονόμησε τη σωτηρία του:

«Ο πατέρας μου, έλεγε, ήταν ιερέας και είχε έργο πολύ βαρύ και δύσκολο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μάλιστα λίγο μετά την επανάσταση του ’21. Με έπαιρνε, όταν ήμουν ηλικίας δέκα έως δώδεκα χρονών, μαζί του να τον βοηθήσω να κάνει τις θείες λειτουργίες σε χωριά μακριά από το δικό μας. Περνούσαμε τη νύχτα με φόβο και τρόμο από το νεκροταφείο ενός χωριού που ήταν πολλοί Τούρκοι κάτοικοι.

Στο κεφαλοχώρι αυτό, όταν περνούσαμε από το τούρκικο νεκροταφείο, βλέπω πάνω σε κάθε τάφο να κάθεται και ένα σκυλί. Από τα σκυλιά αυτά άλλο είχε για στρώμα ένα ωραίο χαλί, άλλο κάθονταν πάνω σε μαξιλαράκι, άλλο σε ένα κουρέλι και άλλο τελείως κάτω στο χώμα και τις λάσπες, κι όλα έτρεμαν από το κρύο.

Βλέποντας αυτά εγώ, καθόμουν και χάζευα.  Εν τω μεταξύ ο πατέρας μου φεύγοντας νόμιζε πως εγώ τον ακολουθώ κι έτσι είχε αρκετά απομακρυνθεί. Σαν είδε πως δεν πήγαινα κοντά του, γύρισε και με βρήκε να παρατηρώ τους τάφους.

Στην ερώτηση γιατί παρέμεινα εκεί, του διηγήθηκα αυτά τα παράξενα και περίεργα πράγματα που συνέβαιναν στους τάφους των Τούρκων.

Ο πατέρας μου, ο οποίος δεν έβλεπε τίποτε απ’ αυτά που εγώ είδα, μου εξήγησε πως "όταν πεθαίνει ο άνθρωπος, το σώμα θάβεται στη γη, αλλά η ψυχή πηγαίνει στο δίκαιο Κριτή να δώσει λόγο για τις πράξεις που έκαμε στη ζωή με το σώμα εδώ στη γη. Και ανάλογα με τα έργα του ο καθένας θα πληρωθεί. Γι’ αυτό τα σκυλιά που βλέπεις να κοιμούνται πάνω στους τάφους είναι οι ψυχές των Τούρκων που είναι άπιστοι  γιατί δεν πίστεψαν στη μόνη πραγματική και αληθινή θρησκεία των Χριστιανών, αλλά επειδή σ΄ αυτή την ψεύτικη θρησκεία που διδάχθηκαν μένουν πιστοί, όπως πιστά μένουν τα σκυλιά στα αφεντικά τους, έτσι και αυτών η ψυχή πήρε τη μορφή σκύλου. Και επειδή μερικοί απ’ αυτούς στη ζωή τους μπορεί να είχαν κάνει καλά έργα και κοινωφελείς πράξεις, ο Θεός σαν δίκαιος που είναι, δίνει στη ψυχή τους μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία που θα γίνει η τέλεια κρίση και ανταπόδοση σε όλους τους ανθρώπους, δίνει και σ' αυτούς από τώρα μερική απόλαυση. Γι’ αυτό και βλέπεις άλλα σκυλιά να είναι πάνω σε χαλιά, άλλα σε απλό πανί και άλλα κάτω στη γη".

Όταν άκουσα αυτά από τον πατέρα μου, γεννήθηκε μέσα μου η ιδέα πώς και με ποιον τρόπο θα σώσω την ψυχή μου. Έτσι μετά από τα πρώτα σχολικά γράμματα, σαν έγινα παλικάρι είκοσι χρόνων, έφυγα κρυφά από τους γονείς μου και πήγα για λίγο στα βράχια των Μετεώρων…»

(Απόσπασμα από ΕΔΩ

5. Ο άγιος Νήφωνας και οι "καλοί ειδωλολάτρες"

Από τα παραπάνω, είναι προφανές ότι χάσμα χωρίζει τους φωτισμένους "υιούς τής Βασιλείας" από τους πνευματικά τυφλούς και τους πνευματικά ακάθαρτους "κύνες", που ακόμα δεν καθάρισαν τη ζωή τους από τα πάθη, και δεν εκτίμησαν όσο θα έπρεπε τον "πολύτιμιο μαργαρίτη".

Όλους αυτούς ο Θεός τους καλεί να γίνουν τέκνα Του, να αναγεννηθούν στο άγιο Βάπτισμα στο νερό και στο Πνεύμα το Άγιο, και να καθαρίσουν την καρδιά τους ώστε να φωτισθούν και να θεωθούν, γινόμενοι "θεοί κατά χάριν", μετέχοντας στην Άκτιστη Θεία Χάρη τού Θεού και στη Θεία Ζωή.

Κάποιοι απ' αυτούς, αναγνωρίζουν άμεσα την ακαθαρσία τους και μπαίνουν σε πορεία μετανοίας και κάθαρσης για να αγιασθούν και να τελειωθούν γινόμενοι όμοιοι με τον Κύριο Ιησού Χριστό, "τέκνα και κληρονόμοι" Θεού κι αυτοί, "κοινωνοί θείας φύσεως" (Β΄ Πέτρου 1/α: 4).

Άλλοι όμως, παραμένουν ως το τέλος τής ζωής τους χωρίς την αναγέννηση, είτε επειδή δεν βαπτίσθηκαν ποτέ, είτε επειδή δεν εκτίμησαν ποτέ την αξία τής αγιότητας, είτε επειδή αγάπησαν τα πάθη τού παρόντος κόσμου, περισσότερο από τις θείες υποσχέσεις τού Μέλλοντος Αιώνος.

Όλοι αυτοί, άλλοι επειδή νιώθουν την ανεπάρκειά τους, είτε επειδή παραμένουν βουτηγμένοι στα πάθη, στερούνται τού φωτισμού που δίνει ο Κύριος προς τα τέκνα Του, και όσο παραμένουν δούλοι τών παθών, αρκούνται μόνο σε ψίχουλα Χάριτος, γιατί ο Θεός εκτιμάει ακόμα και το παραμικρό καλό που βλέπει σ' αυτούς, και τούς δίνει τόση Χάρη όση μπορεί να ελκύσει η κατάστασή τους, όπως τα σκυλάκια δεν μπορούν να συμμετάσχουν στο πλούσιο τραπέζι τών τέκνων τού σπιτιού.

Όμως η έλλειψη φωτισμού κάνει τα πνευματικά τους μάτια τυφλά, κάτι που θα τούς ακολουθεί όχι μόνο στον παρόντα, αλλά και στον Μέλλοντα Αιώνα. Γιατί μπορεί κάποιοι απ' αυτούς να μην είναι τόσο κακοί που να κολάζονται, αλλά δεν είναι ούτε τόσο δίκαιοι που να μπορούν να δεχθούν το "Φως τού Αρνίου" που περιγράφεται στην Αποκάλυψη. Γι' αυτό οι άνθρωποι αυτοί περιγράφονται όπως είδαμε όχι απλώς ως "κύνες", αλλά και ως "τυφλοί κύνες".

Χαρακτηριστικό επ' αυτού, είναι και το ακόλουθο απόσπασμα από το όραμα τής Μέλλουσας Κρίσης, που έδειξε ο Θεός στον άγιο Νήφωνα:

"Μετά απ’ αυτούς μπήκε πολύ πλήθος ειδωλολατρών, που δεν γνώρισαν τον νόμο του Χριστού, αλλά εκ φύσεως τον τήρησαν υπακούοντας στη συνείδησή τους. Πολλοί σαν ήλιοι απ’ την αγνότητα και την καθαρότητά τους. Και ο Κύριος τους χάρισε τον παράδεισο και φαιδρά στεφάνια πλεγμένα με ρόδα και κρίνα. Επειδή όμως είχαν στερηθεί το άγιο βάπτισμα, ήταν τυφλοί. Δεν έβλεπαν καθόλου τη δόξα του Θεού. Γιατί το άγιο βάπτισμα είναι φως και μάτι της ψυχής. Γι’ αυτό όποιος δεν το λάβει κι αν άπειρα καλά εργασθεί, κληρονομεί βέβαια την παραδείσιαν άνεση και κάτι δοκιμάζει από την ευωδία και τη γλυκύτητα της αλλά δεν βλέπει τίποτε".

Και σύμφωνα με τον άγιο Ειρηναίο τής Λυών:

"«Όμως όταν αυτό το σχήμα παρέλθει, και ο άνθρωπος ανανεωθεί και ακμάσει προς την αφθαρσία ώστε να μη μπορεί πλέον να γεράσει άλλο, θα είναι ο ουρανός καινούργιος και η γη καινούργια· μέσα στα καινούργια θα παραμένει πάντοτε καινούργιος ο άνθρωπος, και συνομιλών με τον Θεό.

Και εφ’ όσον αυτά τα πράγματα θα συνεχισθούν χωρίς τέλος, ο Ησαϊας (66:22) είπε: «Επειδή με όποιον τρόπο θα μένει ενώπιόν μου ο ουρανός καινούργιος και η γη καινούργια, τα οποία Εγώ φτιάχνω, λέει ο Κύριος, κατά τον ίδιο τρόπο θα μένει το σπέρμα σας και το όνομά σας».

Και όπως λένε οι πρεσβύτεροι, τότε και αυτοί που θα καταξιωθούν τής διαμονής στον ουρανό θα πάνε εκεί· άλλοι θα απολαύσουν την απόλαυση του παραδείσου, και άλλοι θα κατακτήσουν την λαμπρότητα της πόλεως· διότι παντού θα βλέπεται ο Σωτήρας, ανάλογα με το πόσο άξιοι θα είναι αυτοί που Τον βλέπουν.".

Δ. Βιβλικός